گومانى تێدا نیە كە ئەوەى قوتابیانى قوتابخانەكان دەیخوێنن لەوەى كە مەزهەبی ئەهلى سوننە بریتیە لە : ((باوەڕهێنان بە ناو و صیفاتەكانى خوا بەبێ گۆڕین وپەكخستن وچۆنێتى وهاوشێوە بۆ دانان  )). ئەوە تەواو و ڕێكە سەبارەت بە ئەهلی سوننە، ئەوەش بە شاهێدى كتێبەكانى زانایانى ئەهلى سوننە كە هەیانە كورت وپوختە و هەشیانە درێژ و وردەكارى باس كردووە لەوبارەیەوە، وە ئەو بیروباوەڕە حەق و هاوتایە بەوەى هاتووە لە قورئان وسوننەت و ووتەى سەلەفەوە و ئەوە كرۆكى تێگەیشتنى دروست و عەقڵى صحیحیشە لەوبارەیەوە، وە ئێمە نامانەوەى لێرەدا بەڵگەكان باس بكەین لەبەر ئەوەى لە پرسیارەكەدا داواى نەكردووە، بەڵكو وەڵامى ئەوە دەدەینەوە كەداواى كردووە و ئەویش دابەشكردنى ئەهلی سوننەیە بۆ دوو كۆمەڵە لە قوتابخانە:   
یەكێكیان: قوتابخانەى ابن تیمیە و قوتابیەكانى، كە ڕێگربوون لە لادانى دەقەكان لە ڕووكەش وڕواڵەتەكانیان.  
دووەم: قوتابخانەى ئەشعەرى و ماتوریدیەكان، ئەوانەى كە ڕووكەشى دەقەكان لادەدەن ودەیگۆڕن لەگەڵ ناوەرۆكەكانیان لەبابەتى ناو وصیفاتەكانى خواى گەورەوە.   
دەڵێین: ئاشكرایە كە لەنێوان ئەو دوو قوتابخانەیەدا جیاوازیەكى ڕوون هەیە لە مەنهەج وبەرنامەیاندا سەبارەت بە ناو و صیفاتەكانى خواى گەورە، جا قوتابخانەى یەكەم: مامۆستاكانى بڕیاریان داوە كە خودى ڕووكەشى دەقەكان بهێڵنەوە لەبارەى ناو وصیفاتەكانى خواى گەورەوە، هاوكات لەگەڵ نەفی كردنى ئەوەى كە پێویستە نەفى بكرێت لە خواى گەورە لە لێكچوون و هاوشێوە بۆ دانان و باسكردنى چۆنێتى صیفاتەكان. بەڵام قوتابخانەى دووەم: مامۆستاكانى بریاریان داوە كە ڕووكەشى دەقەكان بگۆڕن و لایدەن لەگەڵ كرۆك وخودى دەقەكەدا لەبارەى ناو وصیفاتەكانى خواى گەورەوە.    
وە ئەم دوو مەنهەجە بەتەواوى لەیەكتر جیاوازن، وە جیاوازیەكەیانیش بەم نمونەیەى خوارەوە زیاتر ڕوون دەبێتەوە:    
خواى گەورە دەفەرموێت:  (بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ)(المائدة: الآية64) واتە: بەڵكو دەستەكانى خواى پەروەردگار كراوەیە و هیچ ڕێگریەكى لەسەر نیە ، و هیچ بەربەستێكیش نیە ڕێگرى لێبكات لە بەخشێن ، چونكە بەخشەر و سەخاوەت مەندە.
 وە هەروەها دەربارەى ئیبلیسیش كاتێك نەیویست سوجدە بۆ ئادەم ببات دەفەرموێت: (قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيّ).(صّ: الآية75) واتە: خواى گەورە بە ئیبلیسى فەرموو : چى واى لێكردى كە سوجدە نەبەیت بۆ ئەو كەسەى كە من ڕێزم لێناوە و بە دەستەكانى خۆم دروستم كردووە ؟ جا لەم ئایەتەدا هەریەك لە مامۆستایانى هەردوو قوتابخانەكە ڕاجیاوازن سەبارەت بە مەبەست لەو دەستانەى خواى گەورە ئیسباتى كردووە بۆ خۆى – سبحانە وتعالى -.   
جا قوتابخانەى یەكەم دەڵێن: دەبێت ماناكەى لەسەر ڕووكەشەكەى بهێڵینەوە، وە ئێمەش ئیسباتى بوونى دوو دەست بۆ خوا دەكەین بەڵام بەو شێوەو شێوازەى كە شایەن و شایستە بێت بۆ خواى گەورە.   
وە قوتابخانەى دووەمیش دەڵێن: دەبێت ماناكەى لە ڕووكەشەكەى لابدەین، و حەرامە ئیسباتى دوو دەستى حەقیقی بۆ خوا بكەین، پاشان هەر خۆیان ڕاجیاوازن دەربارەى واتاو مەبەستى ووشەى دوو دەست كەلە ئایەتەكەدا هاتووە و دەڵێن: مەبەست لێى هێزە و هەندێكیان دەڵێن: مەبەست لێى نیعمەتە.   
بۆیە بەم نمونە زیاتر ئەوە ڕوون دەبێتەوە كە مەنهەج وبەرنامەى هەردوو قوتابخانەكە لەیەكتر جیاوازن، وە ناشكرێت و نابێت لەدواى ئەو جیاوازیە ئەو دوو قوتابخانەیە لەیەك وەصفدا كۆببنەوە و بەهەردوو لا بووترێت: ئەهلى سوننە.    
كەوابوو دەبێت وەصفی " ئەهلى سوننە " تایبەتمەند بكرێت بە یەكێكیانەوە بەبێ ئەوى تر، و ئێمەش بە عەدل و دادگەرى حوكم و بڕیار بدەین لەنێوانیاندا، و ڕوبەڕوى پێوانە و میزانى دادگەریان بكەینەوە كە قورئان و سوننەتى پێغەمبەرى خواو  ﷺ  و وتەى هاوەڵان و شوێنكەوتوانیان بە چاكە  لەسەلەفى ئەم ئوممەتە و پێشەوایانى. جا دواى گەڕان وپشكنین ئەوە دەردەكەوێت كە لەم میزانەدا بەهیچ جۆرێكى ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ یان بەڕاشكاوى یاخود بەئاماژەیش ئەوەى تێدا نیە كە ئەهلى قوتابخانەى دووەم بۆى چوون، بەڵكو بە ڕاشكاوى و دیار یان ئاماژە بۆ ئەوە هەیە كە ئەهلى قوتابخانەى یەكەم بۆى چوون، بەم شێوەیە ئەوە دەستنیشان دەكرێت كە وەصفی ئەهلى سوننە تایبەت دەبێت بە قوتابخانەى یەكەم و ئەهلى قوتابخانەى دووەم تێیدا بەشدار نابن، چونكە بەشدارى پێكردنى ئەوان لەم وەصفەدا ستەمە و كۆكردنەوەى دووشتى لەیەك جیاواز وپێچەوانەیە و ستەمیش لەشەرع و ژیریشدا ڕێگەپێنەدراوە.     
بەڵام ووتەى ئەهلى قوتابخانەى دووەم: (لێكدەرەوەكان) هیچ ڕێگریەك نیە لە لێكدانەوەو ڕاڤەكردنى ناو وصیفاتەكانى خواى گەورە ئەگەر هاتوو دژو پێچەوانە نەبوو لە دەقی شەرعیدا.     
دەڵێین: بەتەنها لادانى لەفز لە ڕووكەشەكەى بەبێ بەڵگەیەكى شەرعى، پێچەوانەى بەڵگەیە، وە ئەوە بریتیە لە ووتنى شتێك بەناوى خواوە وبەبێ زانست وزانین، وە خواى گەورەش ئەوەى حەرام كردووە لەم ئایەتەدا: (قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ والإثم وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لا تَعْلَمُونَ) (الأعراف:33)واتە: ئەى پەیامبەرى خوا  ﷺ  بەو نەفامە هاوەڵبڕیاردەرانە بڵێ : بێگومان پەروەردگارم تەنها ئەو كردەوانەى حەرام و قەدەغەكردووە كە زۆر خراپ و قێزەونن ، ئەوەى كە ئاشكرا بێت و ئەوەشى كە نهێنى و نادیار بێت ، وە هەموو سەرپێچیەكانى حەرام و قەدەغەكردووە ، وە لە هەموویان گەورەتر ستەمكردنە لە خەڵك چونكە بێگومان ئەو كارە دووركەوتنەوەیە لە ڕەوایى ، و ئەوەشى حەرامكردووە كە جگە لە خواى پەروەرگار لەگەڵیدا بپەرسترێت لەوانەى كە هیچ بەڵگە و نشیانەیەكى لەسەر نەناردۆتە خوارەوە ، و ئەنجامدەرەكەى هیچ بەڵگەیەكى نیە بۆ ئەو كارەى ، وە ئەوەشى حەرام قەدەغەكرادووە كە بەدرۆ و شتێك هەڵببەسترێت و نیسبەت بدرێتە بۆ لاى خواى پەروەردگار و لەڕاستیدا نەیشەرعاندبێت ، وەك ئیدیعا و ووتنى ئەوەى كە خواى پەروەردگار كوڕى هەبێت !!! یان حەرامكردنى هەندێك شتى حەڵاڵ لە پۆشاك و خواردەمەنیەكان .
وە هەروەها دەفەرموێ : (وَلا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً). (الإسراء:36)
واتە: جا ئەى مرۆڤـ نەكەى شوێنى شتێك بكەویت كەزانستت لە بارەیەوە نیە ، بەڵكو دڵنیا بە لەشتەكان وجێگیربە لەبارەیانەوە ، چونكە مرۆڤ بەرپرسیارە لەوەى كە بیسەرێتى وبینایى ودڵى تێدا بەكارهێناوە ، جائەگەر لەچاكە بەكارى هێنا پاداشتى خواى پەروەردگار بەدەست دەهێنیت وەئەگەر بەكارى هێنا لەخراپەدا ئەواسزاى پەروەردگارى بەردەكەوێت . وە ئەوانەى كە ناو وصیفاتەكانى خواى گەورە لێكدەدەنەوە لەڕاستیدا زانستێكى بەجێماویان پێ نیە لەسەلەفەوە سەبارەت بە لێكدانەوەكەیان و تەنانەت بۆچونێكى ژیرانەشیان نیە لەوبارەیەوە جگە لە چەند گومانێك نەبێت كە ئەویش هەندێكى دژ و پێچەوانەى هەندێكى تریەتى، وە قسەو بۆچونەكەى ئەوان ناتەواوى و كەموكورتى دەگەیەنێت سەبارەت بە زات و صیفات و وەحی خواى گەورە زیاتر لەوەى كە پێیان وایە ئیسبات كردنى ئەو صیفاتانە ناتەواوى و كەموكورتى بۆ خوا دەگەیەنن، كە لێرەدا جێگاى درێژەدان بەوە نیە.
لەم باسەدا مەبەست ئەوەبوو كەوەصفی (ئەهلى سوننە) ناكرێت ڕەوابدرێت بۆ هەردوو كۆمەڵەكە كە مەنهەج و بەرنامەیان تەواو جیاوازە لەیەكتر، بەڵكو تەنها شایستەى ئەو كۆمەڵەیە كە ووتەكەى هاوتاى سوننەتە، وە گومانى تێدا نیە كە ئەهلى قوتابخانەى یەكەم (ئەوانەى لێكدانەوە ناكەن) شایستەترن بەو وەصفە لە ئەهلى قوتابخانەى دووەم (ئەوانەى كە لێكدانەوە دەكەن)، ئەمەش بە ڕوونى دیارە بۆ كەسێك كە تێڕامان بكات لە بەرنامە و مەنهەجى هەردوو قوتابخانەكە بەزانست ودادگەریەوە، وە ڕاست و دروست نیە كە ئەهلى سوننە دابەش بكرێت بۆ دوو كۆمەڵ بەڵكو ئەوان یەك كۆمەڵەن.   
بەڵام بەڵگە بەهێنانەوەیان بەقسەكەى (ابن الجوزی) لەم بارەیەوە، ئەوا دەڵێین: ووتەى ئەهلى عیلم بەڵگەى بۆ دەهێنرێتەوە نەوەك خۆى بكرێتە بەڵگە، بۆیە قسەى هیچ یەكێك لە ئەهلى عیلم حوجە وبەڵگە نیە بەسەر ئەوانى ترەوە.    
وە هەروەها كە دەڵێن: پێشەوا ئەحمەد ئەم دوو فەرموودە و ئایەتەى تەئویل كردووە كە دەفەرموێت:  ((قلوب بني آدم بين أصبعين من أصابع الرحمن)) وە فەرموودەى:  ((لحجر الأسود يمين الله في الأرض)) وە ئایەتى: ( وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُم).(الحديد:الآية4).
ئێمەش دەڵێین: صحیح نیە لە پێشەوا ئەحمەدەوە – رحمه الله – كە ئەو دوو فەرموودەیەى تەئویل كردبێت، تەنانەت شيخ الإسلام ابن تيمية –رحمه الله- لە " الفتاوى ص398 جـ5 من مجموع ابن قاسم " دەڵێت:
 ئەوەى كە ابو حامد الغزالی باسی دەكات كە گوایە پێشەوا ئەحمەد هیچ تەئویلی نەكردووە جگە لە سێ شوێن نەبێت كە ئەمانەن: ((الحجر الأسود يمين الله في الأرض)) و((قلوب العباد بين أصبعين من أصابع الرحمن)) . و((إني أجد نفس الرحمن من قبل اليمن))، ئەم باس و گێڕانەوەیە درۆیە بەناوى ئەحمەدەوە كراوە، چونكە هیچ كەس بە سەنەدەوە نەیگێڕاوەتەوە و ناشزانرێت كە هیچ یەكێك لەهاوەڵانى ئەوەى لێیەوە باس كردبێت و گێڕابێتیانەوە لێیەوە".
سەبارەت بەم ئایەتەش : (وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُم) ئەوا پێشەوا ئەحمەد ئەتویلی نەكردووە بەڵكو تەفسیرى كردووە بەهەندێك لە ماناو لەوازمەكانى، كە ئەوەش وەكو ڕەد و وەڵامێك بۆ گروپی جەهمیەكان كە بەپێچەوانەى مەبەستەكەى تەفسیرى دەكەن و لێكى دەدەنەوە، و دەڵێت :
مەبەست لەو ئایەتە ئەوەیە كە خواى گەورە بەزاتى خۆى لەهەموو شوێنێكە – پاك وبێگەردى بۆ خوا لەو وتەیەى ئەوان – جا پێشەوا ئەحمەد– ڕەحمەتى خواى لێ بێ – ئەوەى ڕوون كردۆتەوە كە ئەو لەگەڵبوونەى خوا كەلەئایەتەكەدا باس كراوە بریتیە لەوەى كە خواى گەورە هەموو شتێك دەگرێتەوە لە دروستكراوەكانى و لەنێو ئەوەش واتە ئاگاى لێیانەوە بەزانست وزانینى خۆى.
ئەوەش لەبەر ئەوەى ئەم وشەى "لەگەڵ بوون "ە، ماناى تێكەڵ بوون و ئاوێتەبوون ناگەیەنێت لێرەدا بەڵكو لەهەر شوێنێكدا بەگوێڕەى دەستەواژەكە بەكاردێت و ماناكەى دەگۆڕێت، بۆ نمونە دەڵێیت: فڵان كەس شیرى لەگەڵ ئاودا پێ دام، وە دەوترێت: لەگەڵ جەماعەتدا نوێژم كرد، وە دەوترێت: فڵان كەس خێزانەكەى لەگەڵدایە. جا با پێكەوە ورد ببینەوە لەم سێ نمونەیە:  
لە نمونەى یەكەمدا: وشەى " لەگەڵ " ماناى لكان و تێكەڵ بوون و ئاوێتەبوون دەگەیەنێت، لە نمونەى دووەمدا: ماناى بەشدارى لەشوێن و كارەكەدا دەگەیەنێت بەبێ تێكەڵى و ئاوێتەبوون، لەنمونەى سێیەمیشدا: ماناى هاوەڵێتى دەگەیەنێت هەرچەندە بەشدار نەبێت لە شوێن و كارەكەدا.
 جا ئەگەر ماناى وشەى " لەگەڵ بوون " ڕوون بوویەوە بەوەى كە واتاكەى دەگۆڕێت بەگوێرەى ئەو شت و كەسەى كە دەدرێتە پاڵى، ئەوا بەدڵنیاییەوە لەگەڵ بوونى خوا بۆ دروستكراوەكانى جیاوازە لە لەگەڵ بوونى دروستكراوەكان لەگەڵ یەكتردا.
بۆیە ئەوەى خواى پەروەردگار - عزوجل – ماناى تێكەڵى و ئاوێتەبوون یان بەشدارى لەشوێندا نادات، چونكە ئەو واتا ومانایە ناگونجێت و دەستنادات بەكاربهێنرێت بۆ خواى بێ هاوتا و بێ هاوشێوە، لەبەر ئەوەى ئەوە سابت و جێگیرە كە خواى گەورە جیاوازە لە دروستكراوەكانى و بەرزە بەسەریانەوە. وە لەسەر ئەمە دەگونجێت خواى گەورە لەگەڵماندا بێت و لەهەمان كاتیشدا ئەو لەسەر عەرشە لەسەرووى حەوت ئاسمانەوە، لەبەر ئەوەى ئەو دەمانگرێتەوە بە زانست و دەسەڵات و هێز وبیستن و بینین و بەڕێوەبردن و جگە لەوانەش لەماناكانى ربوبیەت، جا بۆیە ئەگەر زانایەك بە زانست تەفسیرى بكات ئەوا لە ناوەرۆكەكەى دەرنەچووە، و بەهەڵە لێكدانەوە هەژمارناكرێت، مەگەر لاى كەسێك واتێبگات كە وشەى " لەگەڵ بوون " ماناى ئاوێتەبوون و بەشدارى لەشوێندا بدات. بۆیە پێشتر ئەوەمان ڕوون كردەوە كە ئەمە مەبەست نیە و دوورە لەماناوە.  
ئەمە سەبارەت بەوەى كە ریوایەت كرابوو لەپێشەوا ئەحمەدەوە دەربارەى لێكدانەوەى بۆ ئەو سێ دەقە.
بەڵام وەكو تێڕامان و وردبونەوەى لەدەقەكە، ئەوا پێشتر باسی ئەوە كرا كە لەئایەتەكەدا هیچ هەڵەلێكدانەوەیەك نیە ئەگەر هاتوو زانایەك بە " زانست وزانین" تەفسیرى كرد، چونكە وەكو وتمان ئەوە تەفسیركردنە بەهەندێك لەماناكەى نەوەك هەموو ماناكە ئەو وشەیە بێت.
بەڵام ئەم فەرموودەیە: ((إن قلوب بني آدم كلها بين أصبعين من أصابع الرحمن كقلب واحد يصرفه حيث يشاء))⁽¹⁾ واتە: دڵى ئادەمیزاد هەمووى لەنێوان دوو پەنجە لە پەنجەكانى خواى گەورەدایە وەكو یەك دڵ بەویستى خۆى دەیگۆڕێت.
 جا ئەم فەرموودەیە هیچ هەڵەلێكدانەوەو تەئویلێكى تێدا نیە لەلاى ئەهلی سوننە و جەماعە لەبەر ئەوەى ئەوان باوەڕیان بەوە هەیە كە خواى گەورە پەنجەى هەیە بەڵام بەشێوەیەكە كە شایەن و شایستە بێت بە ئەو، وە هەروەها كە دەوترێت دڵمان لەنێوان دوو پەنجەى خوادایە واتاى ئەوە ناگەیەنێت كە پێكەوەبن و پێكەوەنووسان هەبێت لە نێوان پەنجە ودڵدا، بۆ نمونە دەبینین هەور لەنێوان ئاسمان و زەویدایە و كەچى نەنووساوە بەهیچیانەوە، بەهەمان شێوە دڵى مرۆڤەكانیش لەنێوان دوو پەنجەى خواى گەورەدا ماناى بەریەككەوتن و پێكەوەنووسان نادات.   
 بەڵام فەرموودەى: ((الحجر الأسود يمين الله في الأرض)) ئەوا شێخى ئیسلام ابن تیمیە لە فەتاوادا لاپەڕەى 397 و بەشی 7 لەكۆكردنەوەى ابن قاسم دا دەڵێت: لە پێغەمبەرەوە  ﷺ  گێڕراوەتەوە بەسەنەدێك كە سابت نابێت و بەڵكو مەشهور ئەوەیە كە لە ابن عباسەوە بێت. كەدەڵێت:  
((الحجر الأسود يمين الله في الأرض فمن صافحه وقبله فكأنما صافح الله وقبل يمينه)) . وە لەلاپەڕە 44 و بەشی 3 لە كتێبـی ناوبراو دەڵێـــت: (( ئەوە ڕوون و ڕاشكاوە كە بەردەڕەشەكە صیفەتى خواو لاى ڕاستى خوا نیە، چونكە دەڵێت: ((يمين الله في الأرض)) جا پەیوەستى كردووە بە زەویەوە و ڕەهاى نەكردووە، وە دەوترێت لاى ڕاستى خوا، جا حوكمى ووشەیەكى وابەستە جیاوازە لە ووشەیەكى ڕەها)).
 وە دەڵێت: (( جا ئەوەى ماچی(بەردەڕەشەكە) بكات یان دەستى لێ بدات وەكو ئەوە وەهایە كە دەستى لەخوا داوە یان ماچی لاى ڕاستى كردووە)) وە ئاشكرایشە كە ئەو شوبهێنراوە خودى ئەو شتە نیە كە دەیشوبهێنیت.
 دەڵێم: لە ژێر رۆشنایی ئەوەى باسكرا، كەوابوو فەرموودەكە لەو صیفاتانەى خوا نیە كە سەربكێشێت بۆ واتایەكى جیاواز لە ڕووكەشەكەى.  
 بەڵام كە دەڵێن دوو قوتابخانە هەیە: یەكێكیان قوتابخانەى ابن تیمیەیە و دەیدەنە پاڵ ئەم زانایە و واى بۆ دەچن كە پێش ئەو كەس باسی ئەو شتەى نەكردووە، جا ئەمە هەڵەیە چونكە ئەوەى ابن تیمیە بۆى چووە هەر ئەو بیروباوەڕەیە كە سەلەف و زانایانى ئوممەت لەسەرى بوون، جا ئەو نییە كە ئەو قوتابخانەیەى دامەزراندبێت وەكو پرسیاركەر واى بۆچووە و دەیەوێت لەپلەوپایەى كەم بكاتەوە. والله المستعان .
سەبارەت بە هەڵوێستان دەربارەى ئەو زانایانەى كە تەئویلیان هەیە دەڵێین: ئەوەیان كە بە نیەت پاكى و نیەت چاكى ناسراوە و فەزڵ و خێرى زۆرە لە دیندا و شوێن سوننەت كەوتووە ئەوا عوزرى هەیە سەبارەت بەو تەئویلەى، بەڵام كە عوزرى هەیە ماناى ئەوە نیە كە بۆچونەكەى بە هەڵە نەزانرێت و پەیڕەوبكرێت، نەخێر، چونكە پێچەوانەى رێبازى سەلەفى صالحە لە رۆیشتن لەسەر رووكەشى ئەو دەقانە، و باوەڕبوون بە ئاماژەى ڕووكەشى دەقەكان بەبێ لێكدانەوەى چۆنێتى وهاوشێوەبۆدانان، چونكە دەبێت جیاكارى بكرێت لەنێوان حوكمى قسەكەر و ووتەكەى، و ئەو كەسەى كارێك دەكات لەگەڵ خودى كارەكە، چونكە قسەى هەڵە ئەگەر لە اجتهاد و نیەت چاكیەوە بێت ئەوا قسەكەرەكەى سەرزەنشت كراو نیە، بەڵكو پاداشتیش لەسەر اجتهادەكەى وەردەگرێت، لەبەر ئەم فەرموودەیە كە پێغەمبەرى خوا  ﷺ  : ((إذا حكم الحاكم فاجتهد ثم أصاب فله أجران، وإذا حكم فاجتهد ثم أخطأ فله أجر))⁽²⁾.
 واتە: ئەگەر حاكم حوكمى داو اجتهادى كرد و حوكمەكەى پێكاو ڕاست دەرچوو ئەوا دوو پاداشتى بۆ هەیە، بەڵام ئەگەر نەیپێكا ئەوا یەك پاداشتى هەیە. بەڵام ناونانى بە گومڕا بەڕەهایی و بەوشێوەیە وەصفى قسەكەرەكە بكرێت و ڕقى لێی بێت، ئەوا نابێت شتى لەو شێوەیە ئاراستەى ئەو موجتەهیدە بكرێت كە بە نیەت چاكى و شوێنكەوتنى سوننەت ناسراوە، بەڵام ئەگەر مەبەست لە گومڕا واتە پێچەوانەى حەق و ڕاستى بێت بەبێ هەستكردن بە سەرزەنشتكردنى قسەكەر ئەوا هیچی تێدا نیە، چونكە ئەمە گومڕاییەكەى ڕەها نیە، و لەڕووى هۆكاریشەوە تەواوە لەبەر ئەوەى هەوڵى داوە و كۆششی كردووە بۆ گەیشتن بە حەق بەڵام لە دەرئەنجامدا هەڵەبووە ونەیپێكاوە. ئابەم ووردەكاریە ئەوەى گومان و ئیشكالە دەڕەوێتەوەو نامێنێت. والله المستعان .
سەرچاوە : کتێبی فتاوى أرکان الإسلام: زاناى پایەبەرز : محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله –

(1) رواه مسلم في صحيحه في كتاب القدر في الباب الثالث منه رقم 17 ص 2045
(2) أخرجه البخاري، كتاب الاعتصام بالكتاب والسنة، باب أجر الحاكم إذا اجتهد فأصاب أو أخطأ (7352)، ومسلم في كتاب الأقضية، باب بيان أجر الحاكم إذا اجتهد (1716) .