كەی كاردەكەین بەقورئانی (مەككی) و (مەدەنی)؟
پێشەوا (إبن تیمیە) (رەحمەتی خوای لێ بێت) بۆچوونی وایە كە سورەتەکانى (مەككی) كە بانگەواز دەكات بۆ ئارام گرتن لەسەر ئازاری بێ باوەڕان، وەجەنگ نەكردن دژ بێ باوەڕان لەكاتێكدا كاری پێ دەكرێ كە موسڵمانان لەحاڵەتی لاوازیدان، بەڵام سورەتەکانى (مەدەنی) كە بانگەواز دەكات بۆ جەنگ كردن و بەكارهێنانی هێز جێ بەجێ دەكرێ لەكاتی تواناو بەهێزی موسڵمانان، هەروەكو لەكتێبی (الصارم المسلول) دا دەفەرمێت:... ئەو ئایەتانە (ئایەتی مەككی) لەبارەی كەسێكەوەیە كە ئیماندارێكی لاوازە، كە ناتوانێت پشتگیری ئایین بكات بەهێز وبەدەست و زوبان، ئەوا ئەوەندە پشتگیری ئایین دەكات كە لەتوانایەتی بەدڵی یان بەوەی كە پێی دەكرێ، وە ئایەتی زەلیل كردنی پەیمان لەگەڵ كراوەكان (ایات الصغار علی المعاهدین) (مەبەستی ئایەتی بەكارهێنانی توانا، ئایەتی جەنگ كردن) لەبارەی هەر ئیماندارێكەوە كە بەهێزە، وە دەتوانێت پشتگیری ئاین بكات بەدەست یان بەزوبان، وەبەم ئایەتانەش موسڵمانان كاریان دەكرد لەكۆتایی تەمەنی پێغەمبەر (ﷺ) وەلەسەردەمی خەلیفە ڕاشدێكان، هەر بەم شێوەیەش دەبێت تاوەكو ڕۆژی دوایی بەردەوام كۆمەڵێك هەیە لەموسڵمانان كە دەست گرتوون بەحەقەوە، وەهەردەم پشتگیری ئایین دەكەن بەو پەڕی پشتگیری یەوە، جاهەركەسێك لەئیمانداران لەخاكێكدا بوو كە تێیدا لاوازبوو، یان لەكاتێكدا بوو كە تێیدا لاوازە ئەوا باكاربكات بەئایەتی ئارام گرتن و لێ بوردن بەرامبەر بێ باوەڕان، بەڵام موسڵمانانی خاوەن توانا و دەسەڵات ئەوا كاردەكەن بە ئایەتی جەنگ كردن دژی هەڵگرانی بێ باوەڕی كە تانە دەدەن لە ئایین، وەهەروەها كاردەكەن بەئایەتی جەنگ كردن دژی خاوەن كتێبەكان (أهل الكتاب) تاوەكو سەرانە (جیزیە) دەدەن بەوپەڕی زەلیلی).
بێ گومان لەم قسەیەی (إبن تیمیە) زۆرشت دەردەكەوێ كە موسڵمان پێویستە جوان لێی ووردبێتەوە بۆ ئەوەی بەتەواوی ڕێبازی بانگەواز و ڕووكردنی خەڵكی بۆ ئیسلام - چ پێشەوا وە چ خەڵكی تر - چۆن دەبێت بۆی دەركەوێ.
والحمد لله رب العالمین
وەرگێڕانی لە (كيف نفهم القرآن) بەهەندێك دەستكاریەوە.