چاكەكانی ڕۆژوو :
1ـ ڕۆژوو پارێزەرە :
پێغەمبەری خوا ﷺ فەرمان دەكات بەو كەسانەی كە ئارەزووی ژن هێنانیان لا بەهێزە و توانای ژن هێنانیان نیە ، فەرمانیان پێ دەكات بە ڕۆژوو گرتن و كردوویەتی بە سەر كوت كەری ئەو ئارەزووانە ، چونكە توانای ئەندامەكان كۆت دەكات لە ناردنیان و ئەندامەكان ئارام دەكات و هەموو هێزێك جڵەو دەكات لەسەر كەشی . ئەوەش سەلمێنراوە كە ڕۆژوو كاریگەریەكی سەر سووڕ هێنەری هەیە بۆ پاراستنی ئەندامەكانی لەش و هێزە دەرونیەكان .
لەبەر هەموو ئەمانە پێغەمبەر ﷺ فەرموویەتی : " يا مشعرَ الشبابِ مَن استطاعَ منكم الباءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ ، فإنَّهُ أغضُّ لِلْبَصرِ ، وأحْصَنُ للفرجِ ومَنْ لم يَسْتَطِعْ ، فَعَلَيْهِ بالصَّومِ ، فإنَّه لّهُ وِجَاء " أخرجه البخاري
واتە : ئەی كۆمەڵی لاوان هەر یەكێك لە ئێوە توانای ژن هێنانی هەبوو با ژن بهێنێت ، چونكە زیاتر چاو دەپارێزێت لە بینینی ناڕەوا ، و پارێزەریشە لە كەوتنە داوێن پیسیەوە ، ئەوەش توانای ژن هێنانی نەبوو ، با پەنا بەرێتە بەر ڕۆژوو گرتن ، چونكە سەركوت كەرەوەی ئارەزووەكانە .
وه پێغەمبەر ﷺ دەفەرمووێت : " مَا مِنْ عَبْدٍ يَصُومُ يَوْمَاً في سَبيلِ اللهِ إلا بَاعَدَ اللهُ بِذَلِكَ وَجْهَهُ عَن النَّارِ سَبْعينَ خَريفاً " أخرجه البخاري
واتە : هەر بەندەیەك لە بەندەكانی خوا ڕۆژێك بە ڕۆژوو بێت لە پێناوی خوای پەروەردگار ، ئیللا بە هۆیەوە خوای پەروەردگار ڕوومەتی لە ئاگری دۆزەخ ( 70 ) حەفتا پایز ( واتە : ساڵ ) دوور دەخاتەوە .
2ـ ڕۆژوو ڕۆژوووان دەخاتە بەهەشتەوە :
ئەی بەندەی گوێ‌ ڕایەڵ : خوای پەروەردگار كۆمەكیت كات بۆ گوێرایەڵی كردنی و پشتوانیشت بێت بە ڕەحمەتی خۆی : پاش ئەوەی كە زانیت ڕۆژوو ڕۆژوان دوور دەخاتەوە لە ئاگری دۆزەخ ، ئەوەش بزانە كە هەر ئەویشە لە خۆشیەكانی بەهەشت نزیكت دەكاتەوە ، لە ( أبو أمامە ) وە دەگێڕنەوە كە فەرموویەتی : ووتم ئەی پێغەمبەری خوا ﷺ كردەوەیەكم پیشاندە بە هۆیەوە بڕۆمە بەهەشتەوە ، ئەویش فەرمووی : " عَلَيْكَ بِالصَّوْمِ ، لا مِثْلَ لَهُ " أخرجه النسائي : وسنده صحيح .
واتە : بەڕۆژوو بە ، ڕۆژووش هاوشێوەی نیە .
3 ـ پاداشتی ڕۆژووانان پاداشتێكی دیاری نەكراوە
4 ـ ڕۆژووان دوو خۆشی بۆ هەیە :
5 ـ بۆنی دەمی ڕۆژووان لەلای خوا لە بۆنی میسك خۆشترە :
لە ( أبو هریرە ) وە دەگێڕنەوە كە فەرموویەتی : پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی : " قالَ اللهُ : كُلُّ عَمَلِ ابنِ آدم لَهُ إلا الصَّيام ، فَإنَّهُ لي و أنَا أَجْزي بِهِ ، والصِّيامُ جُنَّةٌ ، وإذا كَانَ يَوْمُ صَوْمِ أحَدِكُم ، فَلا يَرْفَثُ ، ولا يَصْخَبُ ، فإنْ سَابَّهُ أحدٌ أو قاتَلَهُ فَلْيَقُل : إنّي امرُؤٌ صائم ، والذي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لخَلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللهِ مِنْ رِيحِ المِسْكِ ، لِلصَّائِمِ فَرْحَتانِ يَفْرَحْهُما : إذا أَفطَرَ فَرِحَ ، وإذا لَقِيَ رَبَّهُ فَرِحَ بِصَومِهِ " أخرجه البخاري : ( 4 / 88 ) رقم : ( 1904 ) ، ومسلم رقم : ( 1151 ) واللفظ للبخاري .
واتە : خوای پەروەردگار فەرموویەتی : هەموو كردەوەی ئادەمیزاد بۆ خۆیەتی تەنها ڕۆژوو نەبێ بۆ منە ( واتە : هەمووی پاداشتێكی دیاری كراوی هەیە ڕۆژوو نەبێ‌ پاداشتی دیاری نەكراوە ) ، ڕۆژووش پارێزەرە لە ئاگری دۆزەخ ، هەر یەكێ‌ لە ئێمە بە ڕۆژوو بوو باواز لە ووتەی پڕو پوچ بێنێ‌ و هاوار نەكات ، وە ئەگەر كەسێك جوێنی بە یەكێك لە ئێوەدا یان شەڕی پێ گێڕا با بڵێ‌ : من بەڕۆژووم ، سوێند بیت بەو زاتەی كە نەفسی ( محمد ) ی بەدەستە : بۆنی دەمی ڕۆژووان لای خوا خۆشترە لە بۆنی میسك ، ڕۆژووان دوو خۆشی هەیە و دەستی دەكەوێت : ئەگەر ڕۆژوو بشكێنێ‌ پێ خۆشحاڵ دەبێت ، وە ئەگەر چاوی بە خوای خۆی كەوت خۆشحاڵە بەڕۆژوو گرتنەكەی .
لە ڕیوایەتی ئیمامی ( البخاری ) دا" يَتْرُكُ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ وشَهْوَتَهُ مِنْ أَجْلي ، الصِّيامُ لي وأنَا أجْزي بِهِ ، والحَسَنَةُ بِعَشْرِ أمْثَالِها " .
واتە : ڕۆژووان واز لە خواردن و خواردنەوە و ئارەزووەكانی دێنێ‌ ، ڕۆژوو گرتن بۆ منەو تەنها منیش پاداشتی دەدەمەوە ، ڕۆژوو پاداشتێكی دیاری نەكراوم بۆ دانراوە ، چاكەش بە دە ئەوەندەی خۆی پاداشت دەدرێتەوە .
بەڵام لە ڕیوایەتی ئیمامی (مسلم ) دا بەم شێوەیە هاتووە : " كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ يُضَاعَفُ ، الحَسَنَةُ بَعَشْرِ أمْثالِها ، إلى سَبْعِ مِئَة ضعف ، قالَ اللهُ تعالى : إلا الصَّوْم ، فإنَّهُ لي وأنا أجزي بِهِ ، يَدَعُ شَهْوَتَهُ وطَعَامَهُ مِنْ أَجْلي ، ولِلصَّائِمِ فَرْحَتانِ : فَرْحَةٌ عِنْدَ فِطْرِهِ ، وفَرْحَةٌ عِنْدَ لِقاءِ رَبِّهِ ، وَلَخَلُوفِ فَمِ الصَّائِمِ عِنْدَ اللهِ أطْيَبُ مِنْ رِيحِ المِسكِ " .
واتە : هەموو كردەوەیەكی نەوە و ڕۆڵەكانی ئادەم پاداشتەكەی چەندە جاری خۆی زیاد دەكرێت ، چاكەیەك بە دە جار ئەوەندەی خۆی تاوەكو ( 700 ) حەوسەد جاری خۆی ، خوای پەروەردگار فەرموویەتی : ... هتد
6 ـ ڕۆژوو و قورئان شەفاعەت دەكەن بۆ خاوەنەكەیان :
پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی :  " الصِّيامُ والقُرآنُ يَشْفَعانِ لِلْعَبْدِ يَومَ القيامةِ ، يقولُ الصِّيامُ : أيْ رَبِّ مَنَعْتُهُ الطعامَ والشَّهوةَ فَشَفِعْني فيهِ ، ويقولُ القرآنُ : مَنَعْتُهُ النَّومَ بالليلِ ، فَشَفِّعْني فيهِ ، قالَ : فَيُشَفَّعان " أخرجه أحمد : ( 6626 ) ، والحاكم : ( 1 / 554 )
واتە : ڕۆژوو و قورئانی پیرۆز شەفاعەتە دەكەن بۆ خاوەنەكانیان لە ڕۆژی دوایدا ، ڕۆژوو دەڵێت : پەروەردگارم خواردن و ئارەزووەكانم لێ قەدەغە كردبوو لە دنیادا ، خوایە لەبەر من لێی خۆشبە ، قورئانیش دەڵێ : منیش شەوان خەوم لێ قەدەغە كرد بوو ، جا خوایە لەبەر من لێی خۆشبە ، پاشان فەرمووی : خوای پەروەردگار لەبەر ئەوان لێی خۆش دەبێت ، واتە : هەردوو دەبن بەشەفاعەتكار بۆی .
7 ـ ڕۆژوو كەفارەتی هەندێ‌ تاوانە :
لەو تایبەت مەندیانەی كە ڕۆژوو لە پەرستنەكانی تر جیا دەكاتەوە ، ئەوەیە كە خوای پەروەردگار كردوویەتی بە كەفارەت بۆ ئەو كەسانەی كە سەر ناتاشن لەكاتی حەج كردنیاندا بەهۆی نەخۆشیەك ، یان یان ئازارێك كە لەسەریاندا هەیە ، وە بۆ ئەو كەسانەی كە توانای قوربانیان نیە ، وە بۆ ئەو كەسانەی كە بەهەڵە خاوەن پەیمانێك دەكوژن ( المعاهد ) ، وە بۆ بەجێهێنانی سوێند ، وە بۆ كوشتنی نێچیر لە كاتی ئیحرام كردندا ، و بۆ ئەو كەسانەی كە توانای قوربانیان نیە یان بۆ ئەو كەسەی كە ئیحرامی حەجی پۆشیوە و راو بكەن ، وە ئەو كەسانەی كە ( ظهار ) دەكەن . واتە : بەخێزانەكەی بڵێت : تۆ وەكو دایكم وایت ،
8 ـ دەرگای ( الرَّیان ) تەنها بۆ ڕۆژووانانە :
لە (سهل ) ی كوڕی ( سعد ) ەوە دەگێڕنەوە فەرموویەتی : پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی : " إنَّ في الجَنَّةِ باباً يُقالُ لَهُ الرَّيان يَدْخُلُ مِنْهُ الصَّائِمُونَ يومَ القيامةِ ، لا يَدْخُلُ مِنْهُ أحَدٌ غَيْرَهُم ، فإذا دَخَلُوا أُغْلِقَ ، فَلَم يَدْخُلْ مِنهُ أَحَدٌ ، فإذا دَخَلَ آخرُهُم أُغْلِقَ ، وَمَنْ دَخَلَ شَرِبَ وَمَنْ شَرِبَ لم يَظْمَأ أَبَداً " أخرجه البخاري : ( 4 / 95 ) رقم : ( 1896 ) ومسلم رقم : ( 1152 ) ، والزيادة الاخيرة لابن خزيمة في ( صحيحة ) رقم : ( 1903 ) .
واتە : بەیەكێك لە دەرگاكانی بەهەشت دەوترێت ( الرَّیان ) ، تەنها ڕۆژووانی لێوە دەچێتە ژوورەوە لە ڕۆژی دوایدا ، هیچ كەسێك جگە لە ڕۆژووانان لەم دەرگایەوە ناچێتە ژوورەوە ، ئەم دەرگایە دوای چونە ژوورەوەی ڕۆژووانان دادەخرێت ، ئیتر كەسی لێوە ناچێتە ژوورەوە ، یان : ئەگەر دوا كەسی ڕۆژووانان چووە بەهەشتەوە ئەوا ئەم دەرگەیە دادەخرێت ، ئەو كەسەیش لەم دەرگایە بڕواتە ژوورەوە ئاوێك دەخواتەوە ، ئەوەش ئەو ئاوە بخواتەوە هەرگیز تیونوی نابێت .

مامۆستا عدنان بارام