ده‌روازه‌ى سیانزه‌هه‌م : له باره‌ى نوێژه بارانه‌وه
چه‌ند پرسێك له خۆ ده‌گرێت:
پرسى یه‌كه‌م: پێناسه‌ی نوێژه بارانه، وحوكمه‌كه‌ى، وبه‌ڵگه‌كه‌ى:
پرسى دوه‌م: هۆكارى نوێژه بارانه:
پرسى سێیه‌م: كاته‌كه‌ى وشێوازه‌كه‌ى:
پرسى چواره‌م: ده‌رچون بۆ نوێژه‌بارانه:
پرسى پێنجه‌م: وتاردان تێیدا:
پرسى شه‌شه‌م: ئه‌و سوننه‌تانه‌ى ئه‌بێت له نوێژه بارانه‌دا بكرێت:
ده‌روازه‌ى سیانزه‌هه‌م : له باره‌ى نوێژه بارانه‌وه
چه‌ند پرسێك له خۆ ده‌گرێت:
پرسى یه‌كه‌م: پێناسه‌ی نوێژه بارانه، وحوكمه‌كه‌ى، وبه‌ڵگه‌كه‌ى:
1- پێناسه‌كه‌ی:
داوای بارانكردن «الاستسقاء» بریتیه له داوای باران كردن له خوا ـ ﷺ ـ له كاتی پێویستی به‌نده‌كان پێی، به شێوه‌یه‌كی دیاریكراو، ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ر زه‌وی بێ ئاو وئاسمان بێ باران بو، چونكه كه‌س باران نابارێنێت جگه له خوا.
2- حوكمه‌كه‌ى:
سوننه‌تێكی ته‌ئكید له سه‌ر كراوه، له‌به‌ر وته‌كه‌ى عه‌بدوڵای كوڕی زه‌ید ـ رضي الله عنه ـ : «خَرَجَ النَّبِيُّ ـ ﷺ ـ يَسْتَسْقِي، فَتَوَجَّهَ إِلَى الْقِبْلَةِ يَدْعُو، وَحَوَّلَ رِدَاءَهُ، ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ، جَهَرَ فِيهِمَا بِالْقِرَاءَةِ» «په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ ده‌رچو بۆ نوێژه‌بارانه ده‌پاڕایه‌وه، وعابه‌یه‌كه‌ى هه‌ڵگێڕایه‌وه، پاشان دو ڕكاتی كرد وقورئانه‌كه‌ى به ئاشكرا خوێند»(1).
پرسى دوه‌م: هۆكارى نوێژه بارانه:
هۆكاره‌كه‌ى وشكه ساڵیه، كه بریتیه له باران نه‌بارین، چونكه په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ له‌به‌ر ئه‌وه كردی.
پرسى سێیه‌م: كاته‌كه‌ى وشێوازه‌كه‌ى:
كاتی نوێژه بارانه وشێوازه‌كه‌ى وه‌ك نوێژی جه‌ژن وایه، له‌به‌ر وته‌كه‌ى ئیبن عه‌بباس رضي الله عنه: «صَلَّى [ ـ ﷺ ـ ] رَكْعَتَيْنِ كَمَا يُصَلِّي فِي الْعِيدَيْنِ»(2) «دو ڕكات نوێژی كرد وه‌ك چۆن له دو جه‌ژنه‌كه ده‌یكرد». جا سوننه‌ته له نوێژگه بكرێ وه‌ك نوێژی جه‌ژن، ودو ڕكات ده‌كات، وبه ئاشكرا قورئانه‌كه‌ى ده‌خوێنێت وه‌ك نوێژی جه‌ژن، ده‌شكه‌وێته پێشی وتاره‌وه، هه‌روه‌ها له ژماره‌ى ته‌كبیره‌كان وئه‌وه‌ى تێیدا ده‌خوێنرێت هه‌ر وایه، هه‌روه‌ها داوای باران كردن به هه‌رشێوه‌یه‌ك بێت دروسته، جا مرۆڤ ده‌پاڕێته‌وه وداوای باران ده‌كات له نوێژه‌كه‌یدا چونكه دوعایه، هه‌روه‌ها دروسته پێشه‌واش له هه‌ینیدا له سه‌ر سه‌كۆوه داوای باران بكات، چونكه په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ له سه‌ر مینبه‌ره‌وه له جومعه‌دا داوای باران بارینی كرد(3).
پرسى چواره‌م: ده‌رچون بۆ نوێژه‌بارانه:
كه پێشه‌وا ویستی بۆ ئه‌مه ده‌ربچێت، ئامۆژگاری خه‌ڵك ده‌كات وفه‌رمانیان پێ ده‌كات به ته‌وبه‌كردن وازهێنان له مافی خه‌ڵك وڕق وكینه ودوبه‌ره‌كی، چونكه هۆكارێكه بۆ ڕێگریكردن له دابه‌زینی خێر له خواوه ـ ﷺ ـ ، هه‌روه‌ها له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تاوانه‌كان هۆكاری بێ بارانیه وخۆپارێزیش هۆكاری به‌ره‌كه‌ته، خوا ئه‌فه‌رموێ: ﴿وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ﴾ [الأعراف: 96] «وئه‌گه‌ر خه‌ڵكی شاره‌كان بڕوایان به په‌یامبه‌رانیان بهێنایه وشوێنیان بكه‌وتنایه وبه گوێیان بكردنایه ئه‌وا خوا ده‌رگاكانی خێری بۆ ده‌كردنه‌وه له هه‌مو ڕویه‌كه‌وه به‌ڵام به درۆیان خستنه‌وه بۆیه خوا سزای دان به سزای له‌ناوبه‌ر به هۆی بێ باوه‌ڕی وسه‌رپێچیانه‌وه». هه‌روه‌ها خۆی بۆ پاك ده‌كاته‌وه، وبۆن له خۆی نادات، وبه‌رگی ڕازاوه ناپۆشێت، چونكه ڕۆژی زه‌لیلی وملكه‌چیه، وبه خاكی وزه‌لیلی وگه‌ردنكه‌چی دڵ ولاشه وكڕوزانه‌وه‌وه ده‌رده‌چێت، له‌به‌ر وته‌كه‌ى ئیبن عه‌بباس: «إِنَّ رَسُولَ اللهِ ـ ﷺ ـ خَرَجَ مُتَبَذِّلًا مُتَوَاضِعًا مُتَضَرِّعًا» «په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ ده‌رچو بۆ نوێژه‌بارانه به به‌رگێكی ناڕازاوه‌وه، به خاكی وكڕوزانه‌وه‌وه»(4).
پرسى پێنجه‌م: وتاردان تێیدا:
سوننه‌ته پێشه‌وا له نوێژه‌بارانه‌دا یه‌ك وتار بدات له دوای نوێژ، كه كۆكه‌ره‌وه وگشتگیر بێت، فه‌رمانی تێدا ده‌كات به ته‌وبه‌كردن وزۆر صه‌ده‌قه كردن وگه‌ڕانه‌وه بۆ لای خوا وواز هێنان له تاوان. وئه‌بێت له وتاره‌كه زۆر داوای لێ خۆشبون بكات، وئه‌و ئایه‌تانه بخوێنێته‌وه كه فه‌رمانی پێ ده‌كات، وزۆر بپاڕێته‌وه بۆ داوای باران كردن له خوا، وه‌ك فه‌رمایشته‌كه‌ى ـ ﷺ ـ : «اللهم أغِثْنا» «خوایه بارانمان بۆ ببارێنه»(5)، وفه‌رمایشتی: «اللَّهُمَّ اسْقِنَا غَيْثًا مُغِيثًا مَرِيئًا مَرِيعًا عَاجِلًا غَيْرَ آجِلٍ نَافِعًا غَيْرَ ضَارٍّ» «خوایه! بارانی به كۆمه‌ك به‌خشی ئاسان وپاكی به پیت وبه‌رهه‌ممان بۆ ببارێنه، زو ودوا نه‌كه‌وێت، به سود بێت بێ زیان»(6)، وفه‌رمایشتی: «[الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ]، اللَّهُمَّ أَنْتَ اللهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْغَنِيُّ، وَنَحْنُ الْفُقَرَاءُ، أَنْزِلْ عَلَيْنَا الْغَيْثَ، وَاجْعَلْ مَا أَنْزَلْتَ لَنَا قُوَّةً، وَبَلَاغًا إِلَى حِينٍ» «ستایش بۆ خوای په‌روه‌ردگاری جیهانیان، خاوه‌ن به‌زه‌یی وبه‌زه‌ییكار، خاوه‌نی ڕۆژی پاداشت وسزا، په‌ره‌ستراوی هه‌ق، چی ویست لێ بێت ئه‌نجامی ده‌دات، خوایه! هه‌ر تۆ خوای هه‌قی په‌رستراوی تر نیه به هه‌ق جگه له تۆ، ده‌وڵه‌مه‌ند وبێ نیاز، وئێمه‌ش نیازمه‌ند وئاتاج، بارانمان بۆ ببارێنه وئه‌و خێره‌شی دایده‌به‌زێنی بیكه مایه‌ی هێز وتوێشویه‌ك بمانگه‌یه‌نێته مه‌به‌ست»(7)، وهاوشێوه‌ى ئه‌م پاڕانه‌وانه، ده‌ستیش به‌رز ده‌كاته‌وه چونكه په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ وای ده‌كرد به ڕاده‌یه‌ك سپیایی بن باڵی ده‌بینرا(8)، خه‌ڵكیش ده‌ستیان به‌رز ده‌كه‌نه‌وه، چونكه په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ له وتاری هه‌ینیدا كه ده‌ستی به‌رز كرده‌وه بۆ داوای بارانكردن، هاوه‌ڵانیش ده‌ستیان به‌رز كرده‌وه(9)، هه‌روه‌ها زۆر صه‌لآوات ده‌ده‌یت له سه‌ر په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ چونكه ئه‌وه مایه‌ى گیرابونی دوعایه.
پرسى شه‌شه‌م: ئه‌و سوننه‌تانه‌ى ئه‌بێت له نوێژه بارانه‌دا بكرێت:
1- زۆر بپاڕێته‌وه به‌و دوعایانه‌ى له‌م باره‌وه له په‌یامبه‌ره‌وه ـ ﷺ ـ گێڕردراوه‌ته‌وه، له كۆتایی دوعاكه‌شدا ڕو ده‌كاته قیبله، وكه‌واكه‌ى هه‌ڵده‌گه‌ڕێنێته‌وه؛ لای ڕاست ده‌كاته ده‌سته چه‌پی ولای چه‌پی ده‌كاته ڕاستی، وهه‌ر شتێكی تری هاو وێنه‌ى وه‌ك عابا وهاوشێوه‌كانی...، چونكه چه‌سپاوه(10): په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ پشتی كرده خه‌ڵك وڕوی كرده قیبله ده‌پاڕایه‌وه، پاشان كه‌واكه‌ى هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه، وتراویشه: دانایی له‌م هه‌ڵگێڕانه‌وه‌یه: گه‌شبینیه له گۆڕانی ئه‌و حاڵ وباره.
2- وسوننه‌ته هه‌مو موسڵمانان ده‌ربچن بۆ نوێژه‌بارانه ته‌نانه‌ت ژن ومنداڵیش.
3- سوننه‌تیشه به ملكه‌چی وخۆ شكانه‌وه وزه‌لیلیه‌وه ده‌ر بچن، چونكه په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ به خۆ زه‌لیل گرتن وخاكی بون وخۆ شكاندنه‌وه وكڕوزانه‌وه‌وه ده‌رچو بۆ نوێژه بارانه(11).
4- سوننه‌ته له كاتی دابه‌زینی باراندا له سه‌ره‌تاكه‌یه‌وه له به‌ری ڕابوه‌ستێ تا به‌ری بكه‌وێت، وبڵێ: «اللَّهُمَّ صَيِّبًا نافعًا»(12) «خوایه! به خوڕ ولێزمه به سود بێت»(13)، وبڵێ: «مُطِرْنا بِفَضْلِ اللهِ وَرَحْمَتِه» «به فه‌زڵ وبه‌زه‌یی خوا بارانمان بۆ باری»(14).
5- ئه‌گه‌ریش باران زۆر بو، ومه‌ترسی زیان هه‌بو، سوننه‌ته بوترێ: «اللَّهُمَّ! حَوْلَنَا وَلَا عَلَيْنَا، اللَّهُمَّ! عَلَى الْآكَامِ وَالظِّرَابِ، وَبُطُونِ الْأَوْدِيَةِ، وَمَنَابِتِ الشَّجَرِ» «خوایه! دایبه‌زێنه ده‌وروبه‌رمان نه‌ك بۆ سه‌رمان، خوایه! بۆ سه‌ر گرد وته‌پۆڵكه وناو دۆڵه‌كان وبن داره‌كان»(15).
==============
(1) أخرجه البخاري (1011)، ومسلم (894).
(2) رواه النسائي (1521)، والترمذي (558)، وهو حسن، انظر إرواء الغليل (13/33).
(3) أخرجه البخاري (933)، ومسلم (897).
(4) أخرجه الترمذي (458) [هذا لفظه!]، وابن ماجه (1266)، وهو حسن، انظر: «الإرواء» (3/133).
(5) أخرجه البخاري (1014)، ومسلم (897)، ضمن حديث الاستسقاء الطويل.
(6) أخرجه أبو داود (1169)، وصحح الشيخ الألباني إسناده. (تخريج المشكاة 1507).
(7) أخرجه أبو داود (1173) [والزيادة له]، وحسَّنه الألباني. (تخريج المشكاة 1508).
(8) متفق عليه من حديث أنس رضي الله عنه: أخرجه البخاري (1030)، ومسلم (895).
(9) أخرجه البخاري (1029) من حديث أنس رضي الله عنه.
(10) متفق عليه: أخرجه البخاري (1011)، ومسلم (894).
(11) أخرجه الترمذي وقال: حسن صحيح. پێشتر باسكرا.
(12) [أخرجه البخاري : (1032)، بدون لفظ: «اللهم» وهو عند غيره].
(13) [أخرجه البخاري : (846)، ومسلم : (71)].
(14) [أخرجه البخاري : (1/205)، ومسلم : (1/83)].
(15) متفق عليه: أخرجه البخاري (1021)، ومسلم (897) واللفظ له [بتقديم وتأخير].
ده‌روازه‌ى چواره‌م : له باره‌ى مهرجهكانی نوێژ، وپایهكانی، وبهڵگهكانیان، ولهگهڵ حوكمی نوێژ نهكهر دادهروازهى دوانزه‌هه‌م : له باره‌ى نوێژی جهژنهوهدهروازهی یه‌كه‌م : دهربارهی پێناسه‌ی نوێژ وفهزڵهكهى، واجبێتی پێنج فهرزهكهدهروازهى شه‌شه‌م : له باره‌ى سوژدهى سههو، وقورئان خوێندن، وشوكرانه بژێریهوهدهروازهى یانزهههم : له باره‌ى نوێژی ترسهوه (صَلاَةُ الخَوْفِ)
