یەکەم : ته‌ڵاقی سوننه‌تی وحوكمه‌كه‌ى:
‌أ-    ته‌ڵاقی سوننه‌تی: مه‌به‌ست له‌ ته‌ڵاقی سوننه‌تی: ئه‌و ته‌ڵاقه‌یه‌ شه‌رع ڕێگه‌ى پێداوه‌، كه‌ به‌ گوێره‌ى ڕێنماییه‌كانی شه‌ریعه‌تی ئیسلام خراوه‌، ئه‌مه‌ به‌دو شت ئه‌بێت:
1-    ژماره‌ی ته‌ڵاقه‌كان.
2-    له‌كاتی خستنیدا.
جا سوننه‌ت وایه‌ ئه‌گه‌ر مێرد ناچاری ته‌ڵاق دان بو: یه‌ك ته‌ڵاقی بدات له‌ پاكێتیه‌ك دا تێیدا جوت نه‌بو بێت له‌گه‌ڵی دا، و ته‌ڵاقی تری به‌دوا دا نادات تا عیدده‌كه‌ى ته‌واو ده‌بێت، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا : ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ﴾ [الطلاق:1]، واته‌: [ته‌ڵاقیان بده‌ن] له‌و كاته‌ى ده‌ست ده‌كه‌ن به‌ پێشوازی كردن له‌عیدده‌كه‌بریتیه‌له‌ پاكبونه‌وه‌، چونكه‌كاتی سوڕی مانگانه‌ له‌عیدده‌وه‌ هه‌ژمار ناكرێت، ئیبن عومه‌ر وئیبن عه‌بباس وكۆمه‌ڵێك له‌باره‌ی ئه‌م ئایه‌ته‌وه‌ ئه‌ڵێن: پاك بونه‌وه‌ به‌بێ جوت بون («تفسير ابن كثير» (8/169). ).
‌ب-    حوكمی ته‌ڵاقی سوننه‌تی: زانایان كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ته‌ڵاقی سوننه‌تی ده‌كه‌وێت، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا  ـ رضي الله عنه ـ : ﴿ يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ﴾ [الطلاق:1] یانی: له‌كاتی پاكێتیدا.

کەواتە : گەر پیاوێک ویستى خێزانى تەڵاق بدات ئەبێ کاتێ تەڵاقى بدات کە سوڕى مانگانەدا پاک بوبێتەوە و هێشتا جیماعى لەگەڵ نەکردبێ ، وە یان خێزانى دووگیان بێ ئینجا دەتوانێ تەڵاقی بدات .

دووەم : ته‌ڵاقی بیدعه‌یی وحوكمه‌كه‌ى:
‌أ-    ته‌ڵاقی بیدعه‌یی:
ئه‌و ته‌ڵاقه‌یه‌ كه‌كابرا به‌شێوه‌یه‌كی حه‌رام ده‌یخات كه‌شه‌رع نه‌هی لێكردوه‌، ئه‌مه‌ش به‌دو شت ئه‌بێت:
1-    ژماره‌ی ته‌ڵاقه‌كان.
2-    له‌كاتی خستنیدا.
جا ئه‌گه‌ر سێ ته‌ڵاقه‌یدا به‌ یه‌ك له‌فز، یان به‌جودا به‌ڵام له‌ یه‌ك پاكێتیدا، یان ته‌ڵاقیدا وله‌سوڕی مانگانه‌دا یا له‌زه‌یستانی دا بو وڕونیش نه‌بو بوه‌ دو گیان بێت= ئه‌وا ئه‌م ته‌ڵاقه‌ به‌بیدعه‌یی وحه‌رام هه‌ژمار ده‌كرێت ونه‌هی لێكراوه‌ له‌شه‌رعدا، وبكه‌ره‌كه‌ى تاوانباره‌.
ته‌ڵاقی بیدعه‌یی له‌ ژماره‌ دا له‌سه‌ری حه‌رامی ده‌كات تا شویه‌كی تر ده‌كاته‌وه‌، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا : ﴿فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنْكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ﴾ [البقرة:230] «جا ئه‌گه‌ر پیاو هاوسه‌ره‌كه‌ى خۆی جاری سێیه‌م ته‌ڵاقدا، ئه‌وا بۆی حه‌ڵاڵ نیه‌ مه‌گه‌ر شو بكاته‌وه‌به‌ پیاوێكی تر به‌ گرێ به‌ستێكی دروست وله‌گه‌ڵیدا جوت ببێت وبه‌حه‌زی خۆی بێت و بۆ حه‌ڵاڵكردنی ئافره‌ته‌كه‌ى نه‌بێت بۆ مێردی یه‌كه‌می» یانی: سێیه‌م.

ته‌ڵاقی بیدعه‌ییش له‌كاتدا؛ سوننه‌ته‌ بیگێڕێته‌وه‌، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئیبن عومه‌ر كه‌هاوسه‌ری ته‌ڵاق داوه‌و له‌عاده‌دا بوه‌، په‌یامبه‌ری خوا  ـ ﷺ ـ  فه‌رمانی كردوه‌ بیگێڕێته‌وه‌(أخرجه البخاري (5332)، ومسلم (1471تەڵاقى ). كه‌ گێڕایشیه‌وه‌ واجبه‌ له‌سه‌ری بیهێڵێته‌وه‌ تا پاك ده‌بێته‌وه‌، ئینجا ئه‌گه‌ر ویستی ته‌ڵاقی ده‌دات وئه‌گه‌ریش ویستی ده‌یهێڵێته‌وه‌.
‌ب-    حوكمی ته‌ڵاقی بیدعه‌یی:
حه‌رامه‌ له‌سه‌ر مێرد به‌شێوه‌ى بیدعه‌یی ته‌ڵاق بدات ئیتر له‌ ژماره‌بێت یان له‌كات، له‌به‌ر ئایه‌تی: ﴿الطَّلاقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ﴾ [البقرة:229]، هه‌روه‌ها ئه‌فه‌رموێ: ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ﴾ [الطلاق:1]، واته‌: پاك بو بن و له‌گه‌ڵیان جوت نه‌بوبێتن.

هه‌روه‌ها چونكه‌ ئیبن عومه‌ر كه‌ ژنه‌كه‌ى ته‌ڵاقدا و له‌عاده‌بو، په‌یامبه‌ر  ـ ﷺ ـ  فه‌رمانی پێكرد بیگێڕێته‌وه‌. 
ته‌ڵاقی بیدعه‌ییش ده‌كه‌وێت وه‌ك ته‌ڵاقی سوننه‌تی، چونكه‌ په‌یامبه‌ر فه‌رمانی كرد به‌ئیبن عومه‌ر  ـ ﷺ ـ  هاوسه‌ره‌كه‌ى بگێڕێته‌وه‌، گێڕانه‌وه‌ش به‌دی نایه‌ت مه‌گه‌ر دوای كه‌وتنی ته‌ڵاق، جا ئه‌و كاته‌ش ئه‌و ته‌ڵاقه‌ له‌ ته‌ڵاقه‌كانی هه‌ژمار ده‌كرێت.

وەرگیراوە لە کتێبی : فیقهی ئاسان ، وەرگێڕانی مامۆستا علی خان