بیروباوهڕ357قورئانی پیرۆز128پێغەمبەری خودا51فەرموودە29پاك و خاوێنى315نوێژ429ڕۆژوو436زەکات و سەرفیترە64حەج و عومرە164ئهحكامهكانى جهنازه127ژنهێنان و خێزان297ئافرەتان167گەنجان و لاوان132سوێند و نەزر و کەفارەت26دوعا و پاڕانهوه94سيحر و جادوو39تاوانهكان90کار و بازرگانی84خواردن و خواردنەوە33وهڵامى گومانهكان84ئادابەکان90مافەکان24تەزکیەى نەفس111زانست و بانگەواز92هەمەجۆر222پزیشکى77فیقهی ئاسانپرسیار و وەڵامی دەنگی22
جۆرەکانى تەڵاق
پرسیار:
تەڵاق چەند جۆرى هەیە؟ تەڵاقى سوننەتى و تەڵاقی بیدعەی کامەیە؟ چ کات و حاڵەتێکدا پیاو دەتوانێ بە شێوەیەکى شەرعى خێزانى تەڵاق بدات؟ وە لە چ کات و حاڵەتێکدا نابێ تەڵاقى بدات؟
یەکەم : ته‌ڵاقی سوننه‌تی وحوكمه‌كه‌ى:
أ- ته‌ڵاقی سوننه‌تی: مه‌به‌ست له ته‌ڵاقی سوننه‌تی: ئه‌و ته‌ڵاقه‌یه شه‌رع ڕێگه‌ى پێداوه، كه به گوێره‌ى ڕێنماییه‌كانی شه‌ریعه‌تی ئیسلام خراوه، ئه‌مه به‌دو شت ئه‌بێت:
1- ژماره‌ی ته‌ڵاقه‌كان.
2- له‌كاتی خستنیدا.
جا سوننه‌ت وایه ئه‌گه‌ر مێرد ناچاری ته‌ڵاق دان بو: یه‌ك ته‌ڵاقی بدات له پاكێتیه‌ك دا تێیدا جوت نه‌بو بێت له‌گه‌ڵی دا، و ته‌ڵاقی تری به‌دوا دا نادات تا عیدده‌كه‌ى ته‌واو ده‌بێت، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا : ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ﴾ [الطلاق:1]، واته: [ته‌ڵاقیان بده‌ن] له‌و كاته‌ى ده‌ست ده‌كه‌ن به پێشوازی كردن له‌عیدده‌كه‌بریتیه‌له پاكبونه‌وه، چونكه‌كاتی سوڕی مانگانه له‌عیدده‌وه هه‌ژمار ناكرێت، ئیبن عومه‌ر وئیبن عه‌بباس وكۆمه‌ڵێك له‌باره‌ی ئه‌م ئایه‌ته‌وه ئه‌ڵێن: پاك بونه‌وه به‌بێ جوت بون(«تفسير ابن كثير» (8/169).).
ب- حوكمی ته‌ڵاقی سوننه‌تی: زانایان كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ته‌ڵاقی سوننه‌تی ده‌كه‌وێت، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا ـ رضي الله عنه ـ : ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ﴾ [الطلاق:1] یانی: له‌كاتی پاكێتیدا.
کەواتە : گەر پیاوێک ویستى خێزانى تەڵاق بدات ئەبێ کاتێ تەڵاقى بدات کە سوڕى مانگانەدا پاک بوبێتەوە و هێشتا جیماعى لەگەڵ نەکردبێ ، وە یان خێزانى دووگیان بێ ئینجا دەتوانێ تەڵاقی بدات .
دووەم : ته‌ڵاقی بیدعه‌یی وحوكمه‌كه‌ى:
أ- ته‌ڵاقی بیدعه‌یی:
ئه‌و ته‌ڵاقه‌یه كه‌كابرا به‌شێوه‌یه‌كی حه‌رام ده‌یخات كه‌شه‌رع نه‌هی لێكردوه، ئه‌مه‌ش به‌دو شت ئه‌بێت:
1- ژماره‌ی ته‌ڵاقه‌كان.
2- له‌كاتی خستنیدا.
جا ئه‌گه‌ر سێ ته‌ڵاقه‌یدا به یه‌ك له‌فز، یان به‌جودا به‌ڵام له یه‌ك پاكێتیدا، یان ته‌ڵاقیدا وله‌سوڕی مانگانه‌دا یا له‌زه‌یستانی دا بو وڕونیش نه‌بو بوه دو گیان بێت= ئه‌وا ئه‌م ته‌ڵاقه به‌بیدعه‌یی وحه‌رام هه‌ژمار ده‌كرێت ونه‌هی لێكراوه له‌شه‌رعدا، وبكه‌ره‌كه‌ى تاوانباره.
ته‌ڵاقی بیدعه‌یی له ژماره دا له‌سه‌ری حه‌رامی ده‌كات تا شویه‌كی تر ده‌كاته‌وه، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا : ﴿فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنْكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ﴾ [البقرة:230] «جا ئه‌گه‌ر پیاو هاوسه‌ره‌كه‌ى خۆی جاری سێیه‌م ته‌ڵاقدا، ئه‌وا بۆی حه‌ڵاڵ نیه مه‌گه‌ر شو بكاته‌وه‌به پیاوێكی تر به گرێ به‌ستێكی دروست وله‌گه‌ڵیدا جوت ببێت وبه‌حه‌زی خۆی بێت و بۆ حه‌ڵاڵكردنی ئافره‌ته‌كه‌ى نه‌بێت بۆ مێردی یه‌كه‌می» یانی: سێیه‌م.
ته‌ڵاقی بیدعه‌ییش له‌كاتدا؛ سوننه‌ته بیگێڕێته‌وه، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئیبن عومه‌ر كه‌هاوسه‌ری ته‌ڵاق داوه‌و له‌عاده‌دا بوه، په‌یامبه‌ری خوا ـ ﷺ ـ فه‌رمانی كردوه بیگێڕێته‌وه(أخرجه البخاري (5332)، ومسلم (1471تەڵاقى ). كه گێڕایشیه‌وه واجبه له‌سه‌ری بیهێڵێته‌وه تا پاك ده‌بێته‌وه، ئینجا ئه‌گه‌ر ویستی ته‌ڵاقی ده‌دات وئه‌گه‌ریش ویستی ده‌یهێڵێته‌وه.
ب- حوكمی ته‌ڵاقی بیدعه‌یی:
حه‌رامه له‌سه‌ر مێرد به‌شێوه‌ى بیدعه‌یی ته‌ڵاق بدات ئیتر له ژماره‌بێت یان له‌كات، له‌به‌ر ئایه‌تی: ﴿الطَّلاقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ﴾ [البقرة:229]، هه‌روه‌ها ئه‌فه‌رموێ: ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ﴾ [الطلاق:1]، واته: پاك بو بن و له‌گه‌ڵیان جوت نه‌بوبێتن.
هه‌روه‌ها چونكه ئیبن عومه‌ر كه ژنه‌كه‌ى ته‌ڵاقدا و له‌عاده‌بو، په‌یامبه‌ر ـ ﷺ ـ فه‌رمانی پێكرد بیگێڕێته‌وه.
ته‌ڵاقی بیدعه‌ییش ده‌كه‌وێت وه‌ك ته‌ڵاقی سوننه‌تی، چونكه په‌یامبه‌ر فه‌رمانی كرد به‌ئیبن عومه‌ر ـ ﷺ ـ هاوسه‌ره‌كه‌ى بگێڕێته‌وه، گێڕانه‌وه‌ش به‌دی نایه‌ت مه‌گه‌ر دوای كه‌وتنی ته‌ڵاق، جا ئه‌و كاته‌ش ئه‌و ته‌ڵاقه له ته‌ڵاقه‌كانی هه‌ژمار ده‌كرێت.
وەرگیراوە لە کتێبی : فیقهی ئاسان ، وەرگێڕانی مامۆستا علی خان
ئەم پرسیارانەش وەڵام دراوەتەوە
پێش ئەوەی خێزانەکەت تەڵاق بدەى بیربکەرەوەئەگەر كەسێك بە خێزانەكەی بڵێت ئەگەر ئەو کارە بکەى ئەوا تەڵاقت كەوتبێت خێزانەکەشى ئەو کارە بکات ئایا تەڵاقى دەکەوێ؟حوکمى ئەو کەسە چیە کە بە بێ هۆ خێزانى تەڵاق دەدات؟تەڵاق دانى خێزان لەبەر داواکارى دایک و باوکئەگەر ئافرەتێک خولعى کرد و جیابویەوە لە پیاوەکەى دواى چەند پاک بوونەوە لە حەیز دەتوانێ شوو بکات؟
یەک شەممە ١٢ / رمضان / ١٤٤٤ ٢ / نیسان / ٢٠٢٣
کۆی پرسیارەکان ٣,٥٢٢
سەردانەکان ١٣,٤٩٧,٩٥٤
ماڵپەڕێکە بۆ وەڵام دانەوەی پرسیارە شەرعیەکان کە لای تاکی کورد دروست دەبێت سەبارەت بە شەریعەت و حوکمە ئیسلامیەکان، کە بەڕێگایەکی ئاسان و خێرا وەڵام دەدرێنەوە.
هەر ١٠ ڕۆژ جارێک ئاگادارت دەکەینەوە لە پرسیارە نوێیەکان
▴
