هۆكارە یارمەتیدەرەكانی ئارام گرتن لەسەر نەخۆشی
یەکەم : زانینی ئەوەی كە نەخۆشی بە قەدەری خوایە و خوای گەورە دەفەرموێت: {قُلْ لَنْ يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا} [التوبة:51]. ئه‌ی محمد - ﷺ - پێیان بڵێ: هیچ شتێك تووشی ئێمه‌ نابێت ته‌نها ئه‌وه‌ نه‌بێ كه‌ خوای گه‌وره‌ له‌ (لوح المحفوظ)دا نووسیوێتی له‌سه‌رمان وه‌ گۆڕانی به‌سه‌ردا نایات .
هەروەها دەفەرموێت {مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ} [التغابن:11]. واتە: هەر ناخۆشی و بەڵایەك توشی كەسێكتان دەبێت ئیللا بە ویست و قەزا وقەدەری خوای پەروەردگارە . وە هەر كەسێك باوەڕِ بە خوای پەروەردگار بهێنێت ئەوا دڵی هیدایەت دەدات بۆ ملكەچبوون و ڕازیبوون بە فەرمانی و ڕازیبوونی بە قەزا و قەدەری.
عەلقەمە دەڵێت: " ئەوە كەسێكە كە موصیبەتێكی تووش دەبێت و دەزانێت كە لەلایەن خواوەیە بۆیە رازی دەبێت و خۆی بەدەستەوە دەدات " (1)

دووەم :  دڵنیابیت لەوەی كە خوای گەورە لە خۆت و لە هەموو خەڵكی بە ڕەحمتر  و بە بەزەییترە بۆت ، خوای گەورە دەفەرموێت: {كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ}[الأنعام:54]. واتە: خوای شكۆدار و پایەبەرز ڕەحم وبەزەیی لەسەر خۆی پێویست كردووە.
 (عمر)ی كوڕی (خەتتاب)(خوای لێ ڕازی بێت) دەڵێ: چەند ژن و منداڵێك لە بێباوەڕەكان بەدیلی هێنرانە خزمەت پێغەمبەر (ﷺ)، ژنێكیان تێدابوو هەر ئەملا و ئەولای دەكرد. لەناكاو منداڵێكی دۆزیەوە و هەڵی گرت و نووسانی بەسنگیەوە و شیری دایە، پێغەمبەر (ﷺ) پێی فەرموو: (باوەڕ دەكەن ئەم ژنە دەستی تێبچێت منداڵەكەی فڕێبداتە ناو ئاگرەوە) وتمان: نەبەخوا، تا لەتوانایدا هەبێت شتی واناكات،
پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی: (لَلَّهُ أَرْحَمُ بِعِبَادِهِ مِنْ هَذِهِ بِوَلَدِهَا)(2) 
واتە: خوای گەورە بە بەزەییترە بۆ بەندەكانی لەم دایكە بۆ جگەرگۆشەكەی. 
جا كە ئەو ڕاستیەت زانی ئەوا ئەو زانینە پاڵت پێوە دەنێت بۆ خۆ بەدەستەوەدان بۆ ئەوەی پێویستە ودەكرێت ئەنجام بدرێت و هەروەها دان بەخۆداگرتن وئارامگرتنیش لەسەر كردنی.  

سێیەم :  بزانیت كە حەق ومافی خوا بەسەرتەوە لەم كاتی بەڵا وناخۆشیەدا بریتیە لە صەبر وئارامگری, كە ئەوەش عیبادەتی كاتی ناخۆشی و نەخۆشیە.  

چوارەم : بزانیت كە خوای گەورە لەم نەخۆشیەدا خێری بۆت ئەوێت ، چونكە وەكو لە فەرموودەدا هاتووە: (مَنْ يُرِدِ اللَّهُ بِهِ خَيْرًا يُصِبْ مِنْهُ) (3) واتە: هەركەسێك خوای گەورە خێری بۆی بووێت ئەوا تووشی دەكات.

پێنجەم : بزانیت كە تاقی كردنەوە بە نەخۆشی وشتی تریش نیشانەیەكە لەسەر خۆشەویستی خوا بۆ بەندە ،چونكە پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی: (إِنَّ عِظَمَ الجَزَاءِ مَعَ عِظَمِ البَلاَءِ، وَإِنَّ اللَّهَ إِذَا أَحَبَّ قَوْمًا ابْتَلاَهُمْ، فَمَنْ رَضِيَ فَلَهُ الرِّضَا، وَمَنْ سَخِطَ فَلَهُ السَّخَطُ) (4). واتە: گەورەیی پاداشت لەگەڵ گەورەیی بەڵادایە, وە خوای گەورە كە كەسانێكی خۆش بووێت تاقیان دەكاتەوە, جا ئەوەی رازی بێت ئەوا رەزامەندی خوای بۆ هەیە وئەوەیش توڕە بێت ئەوا توڕەیی خوای بۆ هەیە.

شەشەم :  وە لەو كارانەی كە هاریكارتن بۆ ئارامگرتن ئەوەیە كە بزانیت بۆڵە و سكاڵاكردن سوودی بۆت نییە بەڵكو ئازارەكانت چەند قات دەكاتەوە وموصیبەتەكەت لەسەر قورستر دەكات و پاداشتیشت لەدەست دەردەكات, وەكو لە فەرموودەكەی پێشودا باسی كرا: (فَمَنْ رَضِيَ فَلَهُ الرِّضَا، وَمَنْ سَخِطَ فَلَهُ السَّخَطُ)

حەوتەم :  بیرخستنەوەی مــردن و خێرا جێ هێشتنی ئەم دونیایە: لەكاتی نارەحەت بوونی نەخۆشیدا بیركردنەوە لە مردن سوكتری دەكات, بە هەمان شێوە ئاسودەتری دەكات لەبەر ئەوەی پاداشت ودەستكەوتی ئەو كارە دەزانێت, چونكە لە ئەبی هورەیرەوە هاتووە كە پێغەمبەری خوا ﷺ فەرموویەتی: (أَكْثِرُوا ذِكْرَ هَاذِمِ اللَّذَّاتِ، فَمَا ذَكَرَهُ عَبْدٌ قَطُّ وَهُوَ فِي ضِيقٍ إِلَّا وَسَعَهُ عَلَيْهِ، وَلَا ذَكَرُهُ وَهُوَ فِي سَعَةٍ إِلَّا ضَيِّقَهُ عَلَيْهِ)(5) 
واتە: زۆر یادی روخێنەری خۆشیەكان بكەنەوە, چونكە هیچ كەسێك نییە كە لەكاتی ناخۆشی وتەنگانەدا بیر لە مردن بكاتەوە ئیلا فراوان دەبێت بۆی ولەسەری سووك دەبێت و هیچ كەسێكیش نییە كە لەكاتی فراوانی و خۆشگوزەرانیدا یادی بكاتەوە ئیلا بەرتەسك دەبێتەوە لەسەری.
وە عومەری كوڕی عبدالعزیز دەڵێــت: " ئەگەر لە دونیادا شتێك خەمباری كردی ئەوا یادی مردن بكەرەوە لەسەرت ئاسان دەبێت " (6)

هەشتەم : وە لە هۆكارەكانی ئارامگری لەسەر نەخۆشی: ئەوەیە كە بزانیت دونیا شوێنی تاقیكردنەوەیە و جێگەی ماندوبون و نەخۆشی وخەمە, خوای گەورە دەفەرموێت: {لَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ فِي كَبَدٍ}[البلد:4]. واتە: مرۆڤمان لە سەختی و ناڕەحەتی دروست كردووە ، لەبەڕێكردنی دژواریەكانی ژیان .
هەندێ‌ لە سەلەف وتویانە: " واتە بەڕێكردنی سەختی ودژواریەكانی ژیانی دونیا و ناڕەحەتیەكانی دوارۆژ " (7)

نۆیەم :  دڵ دانەوە بە سەیركردنی حاڵ وگوزەرانی ئەوانەی بەڵا ونەخۆشیەكەیان لەتۆ سەختتر وناڕەحەتترە. 

دەیەم :  سەیركردنی ئەو نیعمەتانە كە هێشتا خوای گەورە بۆتی هێشتۆتەوە وەكو نیعمەتی ئیمان وعەقڵ و چاو و گوێ‌ وزمان ونیعمەتەكانی تر. 
پێشەوا بەكری موزەنی ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەڵێت: " ئەگەر ئەتەوێ‌ بەهای نیعمەتەكانی خوا بەسەرتەوە بزانیت ئەوا چاوەكانت بۆساتێك دا بـخـە " (8)

یانزەیەم : یەكێكی تر لە هاریكاریەكان لەسەر ئارامگرتن بریتیە لەوەی دەرونت ڕابهێنی لەسەر ئارامگری و زۆر لەخۆت بكەیت، چونكە لە فەرموودەدا هاتووە: (وَمَنْ يَتَصَبَّرْ يُصَبِّرْهُ اللَّهُ)(9) واتە: ئەوەی هەوڵ بدات بۆ ئەوەی صەبربگرێت ئەوا خوای گەورە صەبرگرتنی پێ دەبەخشێت و هاوكاری دەكات.

دوانزەیەم : كۆتا هۆكار بریتیە لە چاوەڕێ كردنی خۆشی و ئومێدبوون بەكۆتایی هاتنی ئەو ناخۆشیە، و چونكە ئەمەش دەبێتە هۆی بارسوكیەك بۆ نەخۆشەكە و هاوكاریەك بۆی لەسەر ئارام گرتن.  

نوسینى : الشيخ:  إبراهيم بن عبد الله المزروعي

وەرگێڕانى : ستافى ماڵپەڕى وەڵامەکان

(1) تفسير ابن كثير (8/163).
(2) متفق عليه: رواه البخاري برقم (5999)، ومسلم برقم (2754).
(3) صحيح البخاري برقم (5645).
(4) سنن الترمذي برقم (2396)، وحسنه الألباني في صحيح سنن الترمذي (2/286).
(5) صحيح ابن حبان برقم (2993)، وحسنه الألباني في صحيح الجامع برقم (1211).
(6) الفرج بعد الشدة لابن أبي الدنيا (ص42).
(7) تفسير ابن جرير (30/197).
(8) الشكر لابن أبي الدنيا (ص 157).
(9) متفق عليه: رواه البخاري برقم (1469)، واللفظ له، ومسلم برقم (1053).