بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.

دروستە كەسی گەورە گوێزەبانە بۆ خۆى بكات و ئەوەش مەزهەبی شافعیەكان(1)،و هەندێ لە حەنبەلیەكان(2)و وتەى هەندێ لە سەلەفیشە ،و وتەى پەسەندكراوى ابن باز،و ابن عوسەیمینە).
بەڵگەكان:
یەكەم: لە سوننەتدا 
1 - لە حەسەنەوە ، ئەویش لە سەمورەوە رضي الله عنه دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرمووى: ((الغلامُ مُرتَهَنٌ بعَقيقتِه؛ يُذبَحُ عنه يومَ السَّابعِ ويُسمَّى، ويُحلَقُ رأسُه)) (3). واتە: كۆرپە بارمتەى ئەو ئاژەڵەیە كەبۆى سەردەبڕدرێت، لە رۆژى حەوتەمى لەدایك بوونیەوە بۆى سەردەبڕدرێت و ناوى لێ دەنرێت و سەرى دەتاشرێت. 
2 - لە ( أُمِّ كُرْزٍ )ەوە رضي الله عنها، كە پرسیارى كردووە لە پێغەمبەرى خوا ﷺ دەربارەى گوێزەبانە و ئەویش فەرموویەتى: ((عنِ الغلامِ شاتانِ، وعنِ الأُنثَى واحدةٌ، ولا يَضرُّكُم ذُكْرانًا كُنَّ أَمْ إناثًا))(4). واتە: بۆ منداڵى كوڕ دوو كاوڕەو بۆ منداڵى كچیش یەك كاوڕە و ئاساییە ئەگەر ئاژەڵەكە نێـر بێت یان مێ و هیچ زیانى نییە.
ئەم كارە تەنها رووى لە باوك نییە،بەڵكو باوك ودایك و جگە لەوانیش دەگرێتەوە لە خزم ونزیكەكانى ئەو منداڵە(5).
دووەم: ئەو منداڵە بارمتەى ئەو گوێزەبانەیەیە وبەوەوە بەستراوەتەوە و بۆیە دەبێت خۆى ئازاد بكات(6).
سێ یەم: چونكە ئەو كارە نزیك بوونەوەیە لەخواى گەورە وچاكەیەكیشە بۆ ئەو منداڵە و رزگاركردنێتى لە بارمتەیی بوونى، بۆیە شەرعیە ورێگەپێدراوە كە خۆى یان دایكى یان هەركەسێك لە خزمانى كە بەو كارە هەستن(7).

وتەى هەندێ لە سەلەف لەسەر ئەم بابەتە :
پێشەوا ابن عبدالبـر دەڵێت: ( حەسەنى بەصری بۆ ئەوە چووە كە بۆ منداڵ لە رۆژى حەوتەمدا واجبە. وە دەڵێـت: ئەگەر بۆى نەكرا بە منداڵى ئەوا بۆ خۆى دەیكات كە گەورەبوو وە بوو بەخاوەن ماڵ ) ((الاستذكار)) (5/315). 

پێشەوا ابن حەزم دەڵێت: ( لە رێگەى  وەكیعەوە ئەویش لە رەبیعى كوڕى صوبەیحەوە لە حەسەنى بەصریەوە كە وتوویەتى: ئەگەر گوێزەبانەت بۆ نەكراوە ئەوا ئێستا بیكە بۆ خۆت ئەگەرچی پیاوێكى گەورەش بیت ) ((المحلى)) (6/240). 

پێشەوا ابن قدامە دەڵێت: ( عەتاء  دەڵێت : حەسەنى بەصری گوێزەبانەى بۆ خۆى كردووە ) ((المغني)) (9/461).

وتەى زانایانی هاوچەرخ سەبارەت بەم بابەتە : 
 پێشەوا ابن بــاز - ڕەحمەتى خواى لێ بێ - دەفەرموێ : ( سوننەتە مرۆڤ گوێزەبانە بۆ خۆى بكات، چونكە ئەنجام دانى گوێزەبانە سوننەتێكى جەخت لەسەركراوە، باوكى بۆى نەكردووە بۆیە دروستە خۆى بەو كارە هەستێت ئەگەر پێى كرا ) ((مجموع فتاوى الشيخ ابن باز)) (26/266).  

زاناى پایەبەرز شێخ محمد بن صالح العثیمین - ڕەحمەتى خواى لێ بێ - دەفەرموێ : 
( پیاوێك دەمرێت و كۆمەڵێك منداڵى هەیە و گوێزەبانەى بۆ نەكردوون، تەماشا دەكەین: ئەگەر نەدار ودەست كورت بێت و نەیتوانیبێت گوێزەبانەیان بۆ بكات ئەوا قەزا ناكرێتەوە، چونكە لەسەرى نەبووە،. بەڵام ئەگەر دارا وخاوەن ماڵ بووە وكەمتەرخەم بووە و نەیكردووە بۆیان، ئەوا ئەگەر میراتگرەكان منداڵ بوون و هێشتا باڵغ نەبووبوون یان شێتۆكە بوون، ئەوا هیچ پارەیەك لە بەشەمیراتى خۆیان نابرێت بۆ گوێزەبانە, بەڵام ئەگەر میراتگرەكان ژیر و تێگەیشتوو بن و پێیان خۆش بێت گوێزەبانە بكرێت لەماڵى باوكیان وكۆڕابوون لەسەر ئەوە ئەوا دروستە، ئەگەریش بەو شێوەیە نەبوو وە هەریەكەو ویستى بۆ خۆى گوێزەبانە بكات لەبرى باوكى یان وەكو قەزاكردنەوەیەك لەبرى باوكى ئەوا دیسان دروست و ئاساییە ) ((فتاوى نور على الدرب)) (14/2).  

(1) ((مغني المحتاج)) للشربيني (4/293)، ((حاشية الشرْواني على تحفة المحتاج)) (9/370).  
(2) ((الإنصاف)) للمَرْداوي (4/82)، ((كشَّاف القِناع)) للبُهُوتي (3/25)، ((مطالب أولي النُّهى)) للرُّحيباني (2/489).  
(3) أخرجه أبو داودَ (2837)، والتِّرمِذيُّ (1522)، واللَّفظُ له، والنَّسائيُّ (4220)، وابنُ ماجَهْ (3165)، وأحمدُ (20139). قال ابنُ العربيِّ في ((عارضة الأحوذي)) (5/431): أَصحُّ ما يُروَى، وصحَّح إسنادَه النَّوويُّ في ((المجموع)) (8/435)، وصحَّحه ابنُ دقيقِ العيدِ في ((الاقتراح)) (121)، وابنُ المُلقِّنِ في ((البدر المنير)) (9/333)، ووَثَّق رجالَه ابنُ حجرٍ في ((فتح الباري)) (9/507). وقال الشَّوْكانيُّ في ((السَّيل الجَرَّار)) (4/89): (لا عِلَّةَ فيه)، وصحَّح إسنادَه ابنُ باز في ((مجموع الفتاوى)) (18/49)، وصحَّحه الألبانيُّ في ((صحيح سنن التِّرمذي)) (1522)، والوادعيُّ في ((الصحيح المسند)) (455). 
(4) أخرجه أبو داودَ (2835)، والتِّرمِذيُّ (1516) واللَّفظُ له، والنَّسائيُّ (4218)، وأحمدُ (27139). وقال التِّرمِذيُّ: حسَنٌ صحيحٌ، وأخرجه ابن حِبَّانَ في ((صحيحه)) (5312)، وحسَّنه النَّوويُّ في ((المجموع)) (8/393)، وصحَّحه ابنُ دقيقِ العيدِ في ((الاقتراح)) (121)، وابنُ المُلقِّنِ في ((البدر المنير)) (9/277)، وابنُ القَيِّمِ في ((تحفة المودود)) (50)، وقال ابنُ كثيرٍ في ((إرشاد الفقيه)) (1/357)، وابنُ حجرٍ في ((التلخيص الحبير)) (4/1498): له طُرقٌ، وصحَّحه الألبانيُّ في ((صحيح سنن التِّرمذي)) (1516).
(5) ((مجموع فتاوى ابن باز)) (26/266).
(6) ((المغني)) لابن قُدامةَ (9/461).  
(7) يُنظر: ((مجموع فتاوى ابن باز)) (26/267).