بزانە براى مسوڵمانم خواى گەورە من و تۆش شارەزا بكات، ئەو خۆشییەى كە لە جەژنەكاندا ڕوودەدات واى كردووە لە زۆربەى خەڵك كەوا فەرمان و حوكمەكانى دینەكەیان لە بیربچێتەوە یان لە بیرى خۆیانى بەرنەوە، بۆیە دەیانبینین جۆرەها تاوان ئەنجام دەدەن و چەندەها خراپە دەكەن لەگەڵ ئەوەشدا وا دەزانن باشیان كردووە

خراپە كاریەكان
یەكەم: خۆ ڕازاندنەوە بە تاشینى ڕیش، ئەم خراپەیە زۆرێك لە خەڵكى ئەنجامى دەدەن، هەرچەندە ڕیش تاشین لە ئایینى پیرۆزى ئیسلامدا حەرامە، وە پێغەمبەرى خوا ﷺ لە زۆر فەرموودەدا فەرمانى كردووە بە هێشتنەوەى ڕیش، وە بەڵگەى حەرامێتى لە پەڕتووكى هەر چوار مەزهەبەكەدا هاتووە.(بڕوانە: فتح الباري: 10 / 351)
دووەم: تەوقەكردن لەگەڵ ئافرەتى نامەحرەم، چونكە پێغەمبەرى خوا ﷺ دەفەرموێت: " ئەگەر دەرزى ئاسن لە سەر پیاوێك دابكوترێت باشترە بۆى لەوەى دەستى بەر دەستى ئافرەتێك بكەوێت بۆى حەڵاڵ نەبێت ". (حديث صحيح)
سێیەم: لێكچوون بە كافران و ڕۆژئاواییان لە جل و بەرگ و گوێگرتن لە مۆسیقا و چەند شتێكى تردا، چونكە پێغەمبەرى خوا ﷺ دەفەرموێت:" من تشبه بقوم فهو منهم " (أحمد: 2 / 50، 92 وإسناده حسن).. واتە: هەركەسێك خۆى بشوبهێنێت بە هەر كۆمەڵێك ئەوا لەوانە.
هەروەها دەفەرموێت ﷺ: " لە ناو ئوممەتى من چەند كۆمەڵێك پەیدا دەبن كەوا زینا و ئاوریشم و عەرەق و مۆسیقا حەڵاڵ دەكەن " (رواه البخاري: 5590 معلقا و وصله أبو داود: 4039).
چوارەم: چوونە ژوورەوە بۆ لاى ئافرەت بە تەنها لە یەك ژووردا، پێغەمبەرى خوا ﷺ دەفەرموێت: " ئاگادارتان دەكەمەوە نەچنە لاى ئافرەت بە تەنها، پیاوێك لە ئەنێار فەرمووى: ئەگەر خزمى مێردەكەى بێت، پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرمووى: ئەمە مردنە " (البخاري: 5232).
پێنجەم: خۆ دانەپۆشین و دەرچوونى ئافرەتان بۆ بازاڕ و پارك و شوێنە گشتیەكانى تر كە تێكەڵى پیاو و ئافرەتى تێدایە.
شەشەم: تایبەتكردنى ڕۆژى جەژن بە سەردانكردنى (گۆڕستان)، وە دانیشتن لە سەر گۆڕەكان و دابەش كردنى خواردن و شیرینى تیایدا، وە تێكەڵ بوونى پیاو و ژن، وە گریان و هاواركردن لە سەر مردووەكان، وە دانانى لق و چڵى دارخورما و دارى تر لە سەر گۆڕەكان كە ئەێڵى نیە لە دیندا و بیدعەیە.(أحكام الجنائز: 254).
حەوتەم: زیادە مەسرەف كردن و دەست بڵاویەكى زۆر كە هیچ سوود و قازانجێكى تێدا نیە. خواى گەورە دەفەرموێت: [ و لا تبذر تبذيرا، إن المبذرين كانوا إخوان الشياطين ] .(الإسراء: 26، 27).
واتە: زیادە مەسرەفى مەكەن، چونكە زیادە مەسرەفى لە شەیتانەوەیە، هەركەسێك بیكات گوێڕایەڵى شەیتانى كردووە.
هەشتەم: وازهێنانى زۆربەى خەڵكى لە نوێژكردن لە مزگەوتدا بە بێ هیچ هۆیەكى شەرعى، وە هەندێكیشیان تەنها نوێژى جەژن لە مزگەوتدا دەكەن، سوێند بە خوا ئەمە یەكێكە لە تەنگ و چەڵەمە گەورەكان.
نۆیەم: بەزەیى و سۆز نەهاتنەوە بە هەژاراندا و خواردن و جلى جوان لە بەركردنى منداڵى دەوڵەمەندەكان لە بەر چاوى منداڵى هەژاراندا بە بێ هەست كردن بە سۆز و هاوكارى و لێپرسینەوە، پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: " باوەڕى تەواو نیە هیچ كەس لە ئێوە تاوەكو ئەوەى بۆ خۆى پێیخۆشە بۆ براكەیشى پێیخۆش نەبێت " (البخاری: 13).
دەیەم: زیندووكردنەوەى هەردوو شەوى جەژن بە عیبادەت لە لایەن هەندێك لە خەڵكەوە، وە بڕوایان وایە كە پێغەمبەر ﷺ فەرموویەتى " هەركەسێك شەوى جەژنى ڕەمەزان و شەوى جەژنى قوربان زیندوو بكاتەوە ئەوا دڵى نامرێت لە ڕۆژێكدا كە هەموو دڵەكان دەمرن " بەڵام ئەم فەرموودەیە هەڵبەستراوە (موضوع) و پێغەمبەرى خوا ﷺ شتى واى نە فەرمووە.سلسلة الأحاديث الموضوعة: 520، 521)