بەناوى خواى بەخشەندەو میهرەبان
ئەوەی نكۆڵی لە ژیانی دوارۆژ بكات و پێی وابێت ئەوە سەرگوزەشتە وئەفسانەكانی سەدەكانی ناوەڕاستە ، حوكمی ئەو كەسە ئەوەیە كە كافر وبێباوەڕە لەبەر ئەم ئایەتە کە خواى گەورە دەفەرموێ : [وَقَالُوا إِنْ هِيَ إِلاَّ حَيَاتُنَا الدُّنْيَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ (29) واته : هه‌تا له دنیاشدابوون ده‌یانگوت: بێجگه له‌م ژیانه‌ی دونیایه‌مان هیچ ژیانێ ترنی یه وما نحن بمبعوثين وقه‌تیش زیندوو ناكرێینه‌وه، واته: نه ژیانی ترهه‌یه‌و، نه زیندوو بوونه‌وه‌ش [ وَلَوْ تَرَى إِذْ وُقِفُوا عَلَى رَبِّهِمْ قَالَ أَلَيْسَ هَذَا بِالْحَقِّ قَالُوا بَلَى وَرَبِّنَا قَالَ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ] و ئه‌گه‌ر ئه‌وكاته كه له پێش په‌روه‌ردگاریاندا ڕاده‌گیردرێن بۆ لێكۆڵینه‌وه بیانبینی!! خوا پێیان ئه‌فه‌رموێ: ده ئاخۆ ئه‌م زیندوو بوونه‌وه‌یه ڕاست و ڕه‌وان نه‌بوو؟ ئه‌وانیش ئه‌ڵێن: به‌ڵێ سوێند به په‌روه‌ردگارمان' ڕاست و ره‌وان بوو ، پێیان ده‌فه‌رموێ: ده‌سا به هۆی ئه‌وه‌ی له‌دنیادا كافرو بێ باوه‌ڕ بوون، ئێستا فه‌رموون سزاو جه‌زره‌به‌ی ئه‌وه بچێژن .
وەهەروەها خواى گەورە دەفەرموێ :
[ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ ]هاوارو ئاهوناڵه له‌و ڕۆژه‌دا بۆ ئه‌وانه‌ی بڕوایان نیه و، به‌رنامه‌ی خوا به‌درۆ ده‌زانن .
[الَّذِينَ يُكَذِّبُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ ]ئه‌وانه‌ی که بڕوایان به ڕۆژی قیامه‌ت و زیندوو بوونه‌وه نیه و هه‌میشه به‌درۆی ده‌زانن .
[وَمَا يُكَذِّبُ بِهِ إِلاَّ كُلُّ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ ]که‌سیش به‌رپا بوونی ئه‌و ڕۆژه به‌درۆ نازانێت، مه‌گه‌ر هه‌موو سته‌مکارێکی گوناهبار نه‌بێت.
[إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا قَالَ أَسَاطِيرُ الأَوَّلِينَ] ئه‌و جۆره که‌سانه‌ی کاتێک ئایه‌ت و فه‌رمانه‌کانی ئێمه‌یان به‌سه‌ردا ده‌خوێنرێته‌وه، ده‌ڵێن: ئه‌مه ئه‌فسانه‌ی پێشینانه و (به‌سه‌رچووه)...!!
[كَلاَّ بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ] نه‌خێر، وانیه (ئه‌و نه‌فامانه تێناگه‌ن و داناچڵه‌کێن) به‌ڵکو دڵیان ژه‌نگی هێناوه‌و چڵکی گوناه دایپۆشیوه له سه‌ره‌نجامی ئه‌و کاروکرده‌وانه‌ی که ده‌یانکرد
[ كَلاَّ إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ ] نه‌خێڕ، ڕزگاربوونیان نیه، چونکه به‌ڕاستی ئه‌و ڕۆژه به‌ربه‌ست هه‌یه له‌نێوان تاوانباران و په‌روه‌ردگاریاندا و بێ به‌ش ده‌بن له‌بینینی ئه‌و زاته.
[ ثُمَّ إِنَّهُمْ لَصَالُوا الْجَحِيمِ ] له‌وه‌ودوا بێگومان ده‌خرێنه ناو ئاگری دۆزه‌خه‌وه.
[ ثُمَّ يُقَالُ هَذَا الَّذِي كُنتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ ] پاشان پێیان ده‌وترێت: ئائه‌مه ئه‌و شوێنه‌یه که بڕواتان پێی نه‌بوو به‌ڕاستتان نه‌ده‌زانی.
وە هەروەها خواى گەورە دەفەرموێ :
[ ... وَأَعْتَدْنَا لِمَنْ كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيراً] واته : ئێمه‌ش ئاگری بڵێسه‌دارمان بۆ ئه‌و که‌سانه ئاماده‌کردووه که بڕوایان به قیامه‌ت نیه.
بەڵام سەبارەت بە قەناعەت پێهێنانی ئەو جۆرە كەسانە ئەوا بەم هەنگاوانەی خوارەوە دەبێت:
یەكەم:
باس وحەقیقەتی زیندووبونەوە لەپێغەمبەران و كتێبە پیرۆزە خواییەكان و شەریعەتە ئاسمانیەكانەوە لەڕووی هەواڵەوە بەشێوەیەكی تەواتور گێڕراوەتەوە وهاتووە واتە یەك كەس ویەك كتێب ویەك شەریعەت بەتەنها باسی ئەوەی نەكردووە بەڵكو سەرجەم شەریعەتەكان باسی ئەو ڕاستیەیان كردووە و زاناكانیان قبوڵیان كردووە و گێڕاویانەتەوە بۆ خەڵكی ، جا ئێوە چۆن نكۆڵی لێ دەكەن لەكاتێكدا ئەگەر هەواڵی قسەی فەیلەسوفێك یاخود بیرۆكەی زانایەكی چاخی كۆنتان بۆ باس بكرێت بەبێ بیرلێكردنەوە ڕاستەوخۆ باوەڕی پێدەكەن ئەگەرچیش نەلەڕووی ڕاستی هەواڵەكەوە ونە لەڕووی واقعیشەوە نەگەیشتبێتە ڕاستێتی هەواڵی زیندووبونەوە و ژیانی دوارۆژ.
دووەم:
باسی زیندووبونەوە عەقڵ و ژیری شاهێدی بۆ دەدات و بەجێگەی باوەڕدەیزانێت ، ئەوەش لەچەند ڕوویەكەوە:
1. هیچ كەسێك نكۆڵی لەوە ناكات كە دروستكراوە پاش ئەوەی كە نەبووە ، وە ئەو هاتۆتە بوون پاش ئەوەی كە بوونی نەبووە, جا ئەوەی كە لەسەرەتاوە بەدی هێناو هێنایتیە بوون بێگومان بەدەسەڵاتیشە بۆ ئەوەی دووبارە بەدیت بهێنێتەوەو دروستت بكاتەوە ، وەكو خوای گەورە دەفەرموێت: [وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ]
واته : ئه‌و خوایه‌ش له‌سه‌ره‌تاوه گشت ئه‌و خه‌ڵكه به‌دیدێنێ، له‌پاشان دوای مردن و تیاچوون وه‌ك خۆی لێده‌كاته‌وه‌و زیندووی ده‌كاته‌وه ، ئه‌و کاره‌ش بۆ خوا ئاسانه .
وە هەروەها دەفەرموێ : [كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِيدُهُ وَعْداً عَلَيْنَا إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ]
واتە : هه‌ر وه‌ك چۆن له سه‌ره‌تاوه دروستمان كرد، دیسان هه‌ر ئاوایش وه‌ك خۆی لێ ئه‌كه‌ینه‌وه ، به‌ڵێنێكه ئه‌نجامدانی له‌سه‌ر ئێمه‌یه و بێگومانیش ئێمه هه‌ر ئه‌نجامی ئه‌ده‌ین
2. هیچ نكۆڵی لە گەورەیەتی و مەزنێتی ئاسمانەكان و زەوی ناكات كە چەند گەورەن و چەندیش بەڕێكی و ناتەواوی دروستكراون وە ئەوانیش هێنراونەتە بوون پاش ئەوەی كە بوونیان نەبووە, جا ئەو زاتەی كە تواناو دەسەڵاتی ئەوەی هەبێت بێ شك توانای دروستكردن وزیندووكردنەوەی خەڵكی هەیە. وەكو دەفەرموێت: [لَخَلْقُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ]
واتە : به‌راستی دروستكردنی ئاسمانه‌كان و زه‌وی، له‌دروستكردنی خه‌ڵك دوای مردن گه‌وره‌تره. واته: زاتێ كه ئاسمان و زه‌ویی به‌و هه‌موو شته سه‌رسوڕهێنه‌رانه‌وه دروستكردبێ، ئه‌ی چۆن ناتوانێ مرۆڤ پاش مردن زیندوو بكاته‌وه؟! به‌ڵام زۆرترینی خه‌ڵك نازانن و تێنا فكرێن له‌و راستیه
وە هەروەها دەفەرموێ :
[أَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلَى وَهُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِيمُ (81) إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ]
واتە : ئاخۆ ئه‌و خوایه توانیبێتی ئه‌م ئاسمانان و زه‌وییه به‌دی بهێنێ تواناشی نییه بۆ جارێكی تر وێنه‌یان دروست بكاته‌وه؟ به‌ڵێ ئه‌توانێ و هه‌ر ئه‌ویشه دروستكارو زانیار * به‌راستی هه‌ركاتێ ویستی شتێ به‌دی بهێنێ هه‌ر ئه‌وه‌یه كه‌پێی بفه‌رمێ ببه ! ،ئه‌ویش ده‌ست به‌جێ ده‌بێت.
3. هەموو خاوەن ژیری و بەرچاورۆشنیەك بەڕوونی ئەوە دەبینێت كە زەوی چەند بێ ڕووەك و مردووە, جا هەركە باران دابەزی بەسەریدا ژیانی بۆ دەگەڕێتەوەو ڕووەكەكانی زیندوودەبنەوە لەپاش مردن ونەمانیان, جا ئەو زاتەی كە توانای زیندووكردنەوەی زەوی هەبێت بەدڵنیاییەوە توانای زیندووكردنەوەی مرۆڤیشی هەیە لە رۆژی دواییدا. وەكو دەفەرموێت: [وَمِنْ آيَاتِهِ أَنَّكَ تَرَى الأَرْضَ خَاشِعَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي الْمَوْتَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ]
واتە : له‌نیشانه‌كانی ده‌سه‌ڵاتداریی ئه‌وه كه‌تۆ زه‌ویی وا ده‌بینی مات و وشك و بێ گیاو بێ خێره و هه‌ستی له‌به‌رنه‌ماوه ئینجا هه‌ر كاتێ بارانمان لێ باراند، به‌ئاسایی ده‌بزوێ و گه‌شه ئه‌كات و هه‌ڵئه‌داو ده‌بووژێته‌وه‌و هه‌موو جۆره گیایه‌كی لێ ده‌ڕدێت به‌راستی هه‌ر ئه‌و زاته‌ی كه ئه‌و زه‌وییه مردووه‌ی، به‌و شێوه زیندوو كرده‌وه ، هه‌رئه‌وه‌ش زیندووكه‌ره‌وه‌ی مردووه‌كانه، چونكه به‌راستی ئه‌و خوایه توانای به‌سه‌ر هه‌موو شتێكا هه‌یه.
سێیەم:
باس و حەقیقەتی زیندووبونەوە هەست و واقعیش شاهێدی ڕوودانی دەدەن و بەجێگەی باوەڕی دەزانن, ئەوەش لەمیانەی ئەو باسانەی كە خوای گەورە بۆی باس كردووین سەبارەت بە زیندوكردنەوەی مردووان لە سورەتی بەقەرەدا, وەكو دەفەرموێت: [أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَى قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّى يُحْيِي هَذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ كَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ يَوْماً أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قَالَ بَلْ لَبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانظُرْ إِلَى طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ يَتَسَنَّهْ وَانظُرْ إِلَى حِمَارِكَ وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِلنَّاسِ وَانظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْماً فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ]
واتە : یاخود وه‌ک ئه‌و که‌سه‌ی تێپه‌ڕی به‌لای شارۆچکه‌یه‌کدا که هه‌موو خانووه‌کانی به‌سه‌ر سه‌قفه‌کانیدا ته‌پی بوون، له‌به‌ر خۆیه‌وه وتی: ئاخۆ خوای گه‌وره چۆن خه‌ڵکی ئه‌م شارۆچکه‌یه دوای مردنیان زیندوو ده‌کاته‌وه؟! (ئه‌و که‌سه عوزه‌یر پێغه‌مبه‌ر بوو (صلی الله علیه وسلم) یه‌کسه‌ر خوای گه‌وره سه‌د ساڵ مراندی و پاشان زیندووی کرده‌وه و پێی فه‌رموو: چه‌ند مایته‌وه؟ (عوزه‌یر) وتی: ڕۆژێک یان که‌متر له ڕۆژێک ماومه‌ته‌وه، (خوا) فه‌رمووی: نه‌خێر ئه‌وه سه‌د ساڵت پێچووه، جا ته‌ماشای خواردن و خواردنه‌وه‌که‌ت بکه (له‌و ماوه درێژه‌دا) نه‌گۆڕاوه و تێک نه‌چووه، ته‌ماشای گوێدرێژه‌که‌شت بکه، (بۆیه ئه‌مه‌مانکرد) تا به‌م به‌سه‌رهاته بتکه‌ینه موعجیزه بۆ خه‌ڵکی، جا سه‌یری ئێسکه‌کانی (گوێدرێژه‌که‌ت بکه) چۆن به‌رزیان ده‌که‌ینه‌وه و به‌یه‌که‌وه‌یان ده‌به‌ستین و پاشان به‌گۆشت دایانده‌پۆشین، کاتێک بینی و بۆی ده‌رکه‌وت وتی: چاک ده‌زانم و دڵنیام به‌ڕاستی خوا ده‌سه‌ڵاتی به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا هه‌یه.
چوارەم:
حیكمەت و دانایی ئەوە دەخوازێت كە زیندووبونەوە لەپاش مردن هەبێت, بۆ ئەوەی هەموو كەسێك پاداشتی ئەوەی كردوویەتی وەری بگرێت, ئەگەر ئەوە نەبوایە ئەوا دروستكردنی خەڵكی بۆ ئەم دونیایە شتێكی بێ مانا و پووچ دەبوو, نرخ وبەهایەكی تێدا نەدەبوو, وە جیاوازی لەنێوان مرۆڤ و ئاژەڵدا نەدەما لەم ژیانەدا ، وەكو خوای گەورە دەفەرموێت :
[أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثاً وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لا تُرْجَعُونَ] واتە : ئایا گومانتان واده‌برد که به ڕاستی ئێمه ئێوه‌مان به بێ مه‌به‌ست دروست کردووه‌و ئێوه بۆ لای ئێمه ناهێنرێنه‌وه؟!
وە هەروەها خواى گەورە دەفەرموێ :
[زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَنْ يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ]
واتە : بێ باوه‌ڕان وایان ده‌زانی که (له ڕۆژی دوایی دا) زیندوو ناکرێنه‌وه (ئه‌ی موحه‌ممه‌د(صلی الله علیه وسلم)) پێ یان بڵێ به‌رێ وه‌ڵڵا سوێند به په‌روه‌ردگارم بێگومان زیندوو ده‌کرێنه‌وه دڵنیابن پاشان هه‌واڵتان پێ ده‌درێت به‌وه‌ی که کردووتانه وه ئه‌مه بۆ خوا ئاسانه.
جا لە كۆتاییدا ئەگەر ئەم بەڵگانە ڕوون كرانەوەو خرانەڕوو بۆ ئەو جۆرە كەسانەو كەچی هەر سووربون لەسەر نكۆڵی كردنەكەیان, ئەوا خۆبەلزان و سەرخەتن و خوای گەورەش دەفەرموێت: [وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ]
وه ئه‌وانه‌ی سته‌میان کردووه له‌مه‌ودوا ده‌زانن که چۆن گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ك ده‌گه‌ڕێنه‌وه (بۆ لای خوا دوای) مردن.
مجموع فتاوى و رسائل الشيخ محمد صالح العثيمين المجلد الحادي عشر - باب اليوم الآخر
ئینكارى کردنى ژیانى دواڕۆژ ماناى باوهڕهێنان به ڕۆژى دواییحاڵی کەسانی کافر و خراپەکار لە دونیا و قەبر و قیامەت چۆن پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم حاڵ و باری بەهەشتیەكان و دۆزەخیەکانىی بینیوە لەكاتێكدا هێشتا قیامەت بەرپانەبووە؟ئایا سەرەنجامى حەیوانات لە قیامەتدا چۆنە ؟وە تاوانى ئازاردانى حەیوانات چیە و چۆن باس کراوە لە شەرعدا ؟
