صەحیح ئەوەیە كە دەست بەركەوتنى ئافرەت دەستنوێژ ناشكێنێت بەڕەهایی، مەگەر شتێك لە كەسەكەوە دەربچێت، وە بەڵگەش لەسەر ئەمە ئەوەیە كە پێغەمبەرى خوا ﷺ ماچى هەندێ لە خێزانەكانى كردووە و رۆیشتووە بۆ نوێژ و دەستنوێژیشی نەگرتووە. جا بۆیە ئەصل وایە كە دەستنوێژ نەشكێنێت هەتا بەڵگەیەكى صەحیح و ڕاشكاو نەبێت لەسەرى، و لەولاشەوە كەسەكە بەگوێرەى بەڵگەى شەرعى تەواو دەستنوێژى گرتووە، وە هەرشتێكیش بەگوێرەى بەڵگەى شەرعى سابت بوو ئەوا ناتوانرێت لاببرێت بە بەڵگەیەكى شەرعى نەبێت.

ئەگەر وترا: ئەوەتا خواى گەورە لە قورئاندا فەرموویەتى: (أَوْ لامَسْتُمُ النِّسَاءَ) .
ئەوا وەڵامەكەى: ئەوەیە كە مەبەست لە (الملامسة) لە ئایەتەكەدا بریتیە لە جیماع، وەكو بە صەحیحى لە ابن عباسەوە هاتووە - رضي الله عنهما – پاشان بەڵگەیەكى تریش هەیە لەكاتى دابەش كردنى ئایەتەكەدا، واتە بەش كردنى پاكێتى بۆ ئەصلى و بەدەلی، وە بەشكردنى پاكێتى بۆ گەورە و بچووك، وە بەشكردنى پاكێتى بۆ هۆكارەكانى پاكێتى گەورە وبچووك. جا خواى گەورە دەفەرموێت: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْن) (المائدة: من الآية6) جا تا ئێرە لە ئایەتەكە بریتیە لە پاكێتى بە ئاو كە پێى دەوترێت ئەصلى بچووك، پاشان دەفەرموێت: (وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا) ئەمەش بریتیە لە پاكێتى بە ئاو كە پێى دەوترێت ئەصلى گەورە، پاشان دەفەرموێت: ( وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا) (المائدة: من الآية6) جا ووشەى (فتيمموا) لە ئایەتەكە پێى دەوترێت بەدەل و بڕگەى: (أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ) بریتیە لە ڕوونكردنەوەى هۆكارى بچووك. وە بڕگەى: (أَوْ لامَسْتُمُ النِّسَاءَ) ئەمەش ڕوونكردنەوەى هۆكارى گەورەیە. جا ئەگەر هاتوو ئەم بڕگەیەمان بە دەست بەركەوتن لێكدایەوە، ئەوا ئایەتەكە بەشێوەیەك دەبێت كە خواى گەورە باسی هەردوو هۆكارى دەستنوێژ یا پاكێتى بچووكى دەكرد و بێدەنگ دەبوو لە هۆكارى دەستنوێژ و پاكێتى گەورە، لەكاتێكدا دەفەرموێت: (وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا) و ئەمەش پێچەوانەى ڕەوانبێژى قورئانیە، بۆیە ئایەتەكە بەڵگەو ئاماژەیە بۆ ئەوەى كە بڕگەى :(أَوْ لامَسْتُمُ النِّسَاءَ) واتە: كاتێك لە خێزانەكانتاندا جیماعتان كرد. بۆ ئەوەى ئایەتەكە هەموو هۆكارەكانى دەستنوێژگرتنەوە لەخۆبگرێت كە پێك دێن لە هۆكارى گەورە و هۆكارى بچووك و هەردوو پاكێتى لە چوار ئەندامەكەدا و گەورەش لە هەموو لاشە، وە بەدەلیش كە پاكێتیە بە تەیەموم كردن تەنها لە دوو ئەندامدا چونكە ئەوە بەرانبەرە بە پاكێتى بچووك و گەورە.

بۆیە بونیاد لەسەر ئەمە وتەى پەسەند و تەواو ئەوەیە كە دەست بەركەوتنى ئافرەت یان دەست لێدانى دەستنوێژ ناشكێنێت ئیتر بە شەهوەتەوە بێت یان نا ، مەگەر شتێك دەربچێت، و ئەگەریش ئەو شتەى كە دەردەچێت مەنى بێت ئەوا غوسڵى دەكەوێتە سەر، وە ئەگەریش مەزى بێت ئەوا شۆردنى زەكەر و گون و دەستنوێژى دەكەوێتە سەر.

 سەرچاوە : کتێبی فتاوى أرکان الإسلام: زاناى پایەبەرز : محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله -