بەتاڵ كەرەوەكانى دەستنوێژ بابەتێكە كە ڕاجیاوازى لەسەرە لەنێوان زانایاندا، بەڵام لێرەدا ئەوانە باس دەكەین كە بەڵگەیان لەسەرە:
یەكەم: ئەوەى لە كۆم و زەكەرەوە دەربچێت، هەرشتێك لەو دوو رێگەیەوە دەربچن ئەوا دەستنوێژ دەشكێنێت ئیتر میز بێت یان پیسی یان مەنى یان مەزى یان بۆن یان دەنگ، بەڵام ئەگەر مەنی بێت و بە شەهوەتەوە دەربچێت ئەوا ئاشكرایە كە غوسڵی پێویستە و ئەگەریش مەزی بێت ئەوا زەكەر و گون دەشۆررێت و دەستنوێژ دەگیرێت.

دووەم: خەوێك ئەگەر زۆربێت بەشێوەیەك كە كەسە خەوتووەكە هەست نەكات ئەگەر دەستنوێژى بشكێت، بەڵام ئەگەر خەوێكى سووك بوو بەشێوەیەك كە كەسەكە ئاگاى لەخۆى بوو كە چی ڕوو دەدات یان دەستنوێژى دەشكێت ئەوا دەستنوێژ ناشكێنێت، ئیتر جیاوازى نییە كەسەكە چۆن خەوتبێت ڕاكشابێت یان بە دانیشتنەوە یان هەر حاڵەتێك، گرنگ ئەوەیە دڵى بە ئاگایە و هەچی ڕووبدات ئاگاى لێیەتى و هەست بە دەستنوێژ شكان دەكات ئەوا لەم حاڵەتەدا دەستنوێژەكەى ناشكێت، بەڵام ئەگەر لە حاڵەتێكدا بوو كە هەستى بەخۆى نەدەكرد ئەوا دەبێت دەستنوێژ دووبارە بكاتەوە چونكە خودى خەو دەستنوێژ بەتاڵ ناكاتەوە بەڵكو جێگەى گومانى شكانى دەستنوێژە. بەڵگەش لەسەر ئەوەى كە خەو دەستنوێژ ناشكێنێت ئەوەیە كە كەمەكەى دەستنوێژ ناشكێنێت، و ئەگەر خودى خەو بەتاڵ كەرەوەى دەستنوێژ بووایە ئەوا كەم و زۆرى هەر دەستنوێژى بەتاڵ دەكردەوە وەكو میز چۆن كەم و زۆرى هەر دەستنوێژ بەتاڵ دەكاتەوە.

سێ یەم: خواردنى گۆشتى ووشتر، ئەگەر كەسێك گۆشتى ووشتر بخوات ئەوا دەستنوێژى دەشكێت ئیتر بە كوڵاوى بێت یان شێوازى تر، چونكە سابت بووە لە پێغەمبەرى خواوە ﷺ لە فەرموودەى جابرى كوڕى سەمورەوە، كە پرسیار كراوە لە پێغەمبەرى خوا ﷺ و وتویانە ئایا دەستنوێژ بگرین لە دواى خواردنى گۆشتى مەڕ وبزن؟ ئەویش فەرمووى " ئەگەر ویستت" پاشان پرسیان ئەى ئایا دەستنوێژ بگرین لە دواى خواردنى گۆشتى ووشتر؟ ئەویش فەرمووى: " بەڵێ"^(١).

جا لێرەدا پێغەمبەرى خوا ﷺ دەستنوێژگرتنى لە گۆشتى مەڕ وبزنى گەڕاندەوە بۆ ویستى كەسەكە و ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەى كە دەستنوێژ گرتن لە گۆشتى ووشتر ناگەڕێتەوە بۆ ویستى كەسەكە و دەبێت دەستنوێژ بگرێت، وە جیاوازى نییە بەهەرچۆنێك ئامادەبكرێت و هەرشوێنێكى ووشترەكە بێت چونكە پێغەمبەرى خوا ﷺ دیارى نەكرد و دەیشیزانى كە خەڵكى لە هەموو شوێنێكى دەخۆن، جا بۆیە ئەگەر حوكمەكە جیاوازى هەبووایە ئەوا بەدڵنیاییەوە ڕوونى دەكردەوە بۆ خەڵكى بۆ ئەوەى بەرچاو رۆشن بن لەو بارەیەوە، پاشان ئێمە نازانین كە ئاژەڵێك هەبێت بەشەكانى لەشى حوكمى جیاوازى هەبێت، ئاژەڵ یان حەڵاڵە یان حەرامە، یان خواردنى دەستنوێژ دەشكێنێت یاخود نایشكێنێت، بەڵام بووترێت هەندێك لەلاشەى حوكمێكى هەیە و هەندێكى ترى حوكمێكى ترى هەیە ئەوا شتى وا نییە لە شەریعەتى ئیسلامدا، هەرچەندە ئەوە هەبووە لەشەریعەتى جولەكەدا وەكو خواى گەورە دەفەرموێت: (وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا كُلَّ ذِي ظُفُرٍ وَمِنَ الْبَقَرِ وَالْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ شُحُومَهُمَا إِلاَّ مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا أَوِ الْحَوَايَا أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ) (الأنعام: من الآية146) واتە: وە ئەوانەش ـ ئەى پەیامبەرى خوا ﷺ  ـ بۆ ئەو هاوەڵبڕیاردەرانە باسبكە كە حەراممان كردوون لەسەر جولەكە لە ئاژەڵ وباڵندەكان : كە هەموو ئاژەڵ وباڵندەیەكى پەنجە بەیەكەوە نووساو و لێكجیانەبوو لە وشتر و ئاژەڵەكانى تر دەگرێتەوە ، و هەروەها پیو ( بەز ) و چەورى ڕەشەوڵاغ و مەڕوماڵاتیشمان لەسەر حەرامكردبوون ، جگە لەو پیوە نەبێت كە بەسەر پشتیەوەیە یان بەدەورى ڕیخۆڵەوە یاخود تێكەڵى ئێسكى دوونگەكەى و لاتەنیشتەكانى بووە .

 هەربۆیە زانایان یەكدەنگن لەسەر ئەوەى كە پیوى بەراز حەرامە لەكاتێكدا خواى گەورە لە قورئاندا تەنها باسی گۆشتى بەرازى كردووە وەكو دەفەرموێت: (حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِه) (المائدة: من الآية3) واتە: خواى پەروەردگار مردارۆبووى لەسەر حەرامكردوون ، كە ئەویش بریتیە لەئاژەڵێك كەژیانى لێجیابێتەوە ( واتە : بمرێت ) بەبێ سەربڕین ، وە خوێنى ڕێكردووى ڕژاویشى لەسەر حەرامكردوون ، وە گۆشتى بەراز ، وئەو ئاژەڵەش كە لەكاتى سەربڕینیدا ناوى جگە لە ( الله ) لەسەر هێنرابێت.

 وە من هیچ ڕاجیاوازیەك نازانم هەبێت لەنێوان زانایاندا لەسەر ئەوەى كە پیوى بەراز حەرامە. بۆیە دەڵێین: ئەو گۆشتى ووشترەى كەلە فەرموودەكەدا باسی هاتووە هەموو پارچەكانى دەگرێتەوە ئیتر پیو بێت ریخۆڵە بێت یان هەر شوێنێكى ترى.

 سەرچاوە : کتێبی فتاوى أرکان الإسلام: زاناى پایەبەرز : محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله -