بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.
واتاكه‌ى بریتیه له: هیچ په‌رستراوێكى حه‌ق نیه كه شایسته‌ى په‌رستن بێت جگه له الله.
وه دوو پایـه یاخود دوو كۆڵه‌كه‌ى هه‌یه، ئه‌وانیش:
نه‌فی و ئیسپات، بڕگه‌ى (لا إله) نه‌فی هه‌موو ئه‌و خوایانه ده‌كات كه جگه له الله ده‌په‌رسترێن، و بڕگه‌ى (إلا الله) و سه‌لمێنه‌رى عیباده‌ته به‌ته‌نها بۆ خوا و بێ هاوه‌ڵ.
وه حه‌وت مه‌رجى هه‌یه، كه ئه‌وانیش:
1- هەبوونی زانست و زانیاری بە مەبەستەكەی و ئەوەی نەفی دەكات و ئەوەشی ئیسپات دەكات: خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت:[ إِلا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ] (الزخرف : 86) واته: مه‌گه‌ر كه‌سێك نه‌بێت كه شاهێدى هه‌قى دابێت و دانى نابێت به یه‌كخواپه‌رستى خوادا و باوه‌ڕى به په‌یامبه‌رێتى موحه‌ممه‌د هه‌بێت - ﷺ -، له كاتێكدا ناوه‌رۆك و حه‌قیقه‌تى ئه‌و په‌یام وبه‌رنامه‌یه ده‌زانن كه دانیان پێدا ناوه و شایه‌تیان له‌سه‌ر داوه .
2- یه‌قیـن: ئه‌وه‌یه كه بێژه‌رى ئه‌م ووته‌یه دڵنیا وبێگومان بێت سه‌باره‌ت به‌ناوه‌رۆك و حه‌قیقه‌ته‌كه‌ى و ئه‌گه‌ر دوودڵ و به‌گومان بێت لێى ئه‌وا سوودى نابێت بۆى، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: [ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا (15) ] (الحجرات) واته: بێگومان باوه‌ڕداران ئه‌وانه‌ن كه باوه‌ڕیان به خواى په‌روه‌ردگار و په‌یامبه‌ره‌كه‌ى هێناوه و كرده‌وه‌یان به شه‌رعه‌كه‌ی كردوه، و پاشان گومانیان بۆ دروست نه‌بووه له باوه‌ڕه‌كه‌یاندا.
3- وەرگرتن و پێ ڕازی بوونی كە دژو پێچەوانەی ڕەدكردنەوەیەتی: ده‌بێت ئه‌وه‌ى ئه‌م ووشه‌یه داخوازى ده‌كات قبوڵ بكه‌یت له یه‌كخواپه‌رستى و وه‌لانانى په‌رستش كردن بۆ هه‌موو خوایه‌كى تر جگه له الله، جا ئه‌وه‌ى بیڵێت به‌ڵام ئه‌م ناوه‌رۆكه قه‌بوڵ نه‌كات و پێوه‌ى پابه‌ند نه‌بێت ئه‌وا له‌ریزى ئه‌و كه‌سانه ده‌بێت كه خواى گه‌وره ده‌رباره‌یان ده‌فه‌رموێت: [ إِنَّهُمْ كَانُوا إِذَا قِيلَ لَهُمْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ (35) ] واته: بێگومان ئه‌و هاوه‌ڵبڕیارده‌رانه كاتێك كه له‌دونیادا پێیان ده‌وترا : ( لاَ إلَهَ إلاَّ اللَّـه )، و بانگ ده‌كران بۆ پابه‌ندبوون به‌و وشه‌یه، وه فه‌رمانیان پێ ده‌كرا به وازهێنان له‌وه‌ى كه پێچه‌وانه‌ى ده‌بێته‌وه و پوچه‌ڵى ده‌كاته‌وه، خۆیان به‌گه‌وره ده‌زانى له ئاست ئه‌وه و وه ئه‌وه‌شى پێیهاتووه . [ وَيَقُولُونَ أَئِنَّا لَتَارِكُو آلِهَتِنَا لِشَاعِرٍ مَجْنُونٍ (36) ] (الصافات : 35-36) وه ده‌ڵێن : ئایا له‌به‌ر وته‌ى پیاوێكى شاعیرى شێت واز له په‌رستنى په‌رستراوه‌مان بهێنین ؟ مه‌به‌ستیان په‌یامبه‌رى خوا بوو - ﷺ - .
4- پەیوەست بوون و وابەستەبوون پێیەوە كە پێچەوانەی وازلێ هێنانێتی: ده‌بێت بێژه‌رى ئه‌م ووشه‌یه په‌یوه‌ست بێت به مانا و ناوه‌رۆكى ئه‌م وشه گرنگه‌وه و وه‌كو خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: [ وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الأُمُورِ (22) ] واته: وه هه‌ركه‌سێكیش به دڵسۆزى وئیخلاصه‌وه خوا بپه‌رستێت و ڕووى له‌خوا بێت، و چاكه‌كاریش بێت له گوفتاره‌كانى وكرده‌وه‌كانى به‌جوانى ئه‌نجام بدات، ئه‌وا بێگومان پته‌وترین هۆكارى گرتۆته‌به‌ر بۆ گه‌یشتن به‌ڕه‌زامه‌ندى خواى په‌روه‌ردگار وبه‌هه‌شته‌كه‌ى . وه ده‌ره‌نجامى هه‌موو كار و باره‌كان ته‌نها هه‌ر بۆ لاى خوایه، جا پاداشتى چاكه‌كار ده‌داته‌وه له‌سه‌ر چاكه‌كانى و سزاى خراپه‌كار ده‌داته‌وه له‌سه‌ر خراپه‌كانى .
وە بڕگەی (بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى ) واته: لا إله إلا الله.
وه (يُسْلِمْ) واته ملكه‌چ بێت بۆ خوا به ئیخلاص و نیه‌تپاكى.
5- ڕاستی و ڕاستگۆیی كە دژەكەی درۆیە: ده‌بێت كاتێك كه ده‌ڵێت – لا إله إلا الله – به‌دڵى به‌ڕاستى بزانێت و به‌ڕاستى بخاته‌وه، جا ئه‌گه‌ر به زمان بیڵێت و به‌دڵى به‌ڕاستى نه‌زانێت ئه‌وا دووڕویه‌كى درۆزنـه، خـواى گـه‌وره ده‌فه‌رموێت:
[ وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ (8) ] واته: وه له‌نێو خه‌ڵكدا كۆمه‌ڵیك هه‌ن ڕاڕان تیاماون له‌نێوان باوه‌ڕداران وبێباوه‌ڕان، ئه‌مانه‌ش دووڕوه‌كانن كه به‌ده‌م ئه‌ڵێن : بڕوامان به‌خوا وڕۆژى دواى هێناوه و به‌ڕاستیان ده‌زانین، به‌ڵام له دڵه‌وه درۆده‌كه‌ن وباوه‌ڕیان نه‌هێناوه .
[ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلا أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ (9) ] (البقرة : 8-9) واته : به‌هۆى نه‌زانینیانه‌وه‌یه كه پێیان وایه به‌م ئاشكراكردنه‌ى باوه‌ڕ وشاردنه‌وه‌یه‌ى كوفر، خواى په‌روه‌ردگار و باوه‌ڕداران ده‌خه‌ڵافێنن، به‌ڵام ئه‌وانه له ڕاستیدا خۆیان ده‌خه‌ڵافێنن، چونكه سه‌رئه‌نجامى خه‌ڵه‌فاندنه‌كه‌یان به‌سه‌ر خۆیاندا ده‌شكێته‌وه، كه‌چى له‌به‌ر زۆرى نه‌زانینیانه هه‌ست به‌مه ناكه‌ن، ئه‌وه‌ش به‌هۆى خراپى دڵیانه‌وه .
6- ئیخلاص و نیەتپاكی كە شیرك دەردەكات و نایهێڵێت: ئه‌مه‌ش بریتیه له پاڵفته‌كردنى هه‌موو كرده‌وه‌كان له گشت پیسی و به‌شه‌كانى شیرك و هاوبه‌ش بڕیاردان بۆ خوا، به‌شێوه‌یه‌ك كه مه‌به‌ستى له ووتنى ئه‌و وشه‌یه ده‌ستكه‌وتى دونیایی و پێش چاوى و سومعه نه‌بێت، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: [ وَمَا أُمِرُوا إِلا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ ... ] (البينة : 5) واته: ئه‌وان له هه‌موو ئه‌و ئایین و شه‌ریعه‌تانه‌دا ته‌نها فه‌رمانیان پێكراوه به په‌رستنى خواى په‌روه‌ردگار به‌تاك و به‌ته‌نهایى و ته‌نها ئه‌و مه‌به‌ست بوون له په‌رستنیدا...
وه له فه‌رمووده‌كه‌ى عتبان دا هاتووه كه پێغه‌مبه‌رى خوا - ﷺ - فه‌رمویه‌تى : (إنَّ اللهَ تعالى حرَّم على النارِ، من قال : لا إلَه إلا اللهُ يبتغي بذلِك وجْه اللهِ جل جلاله) رواه البخاري
واته: به‌ڕاستى خواى گه‌وره حه‌رامى كردووه له‌سه‌ر ئاگرى دۆزه‌خ هه‌ركه‌سێك بسووتێنێت كه بڵێت لا إله إلا الله مه‌به‌ستى به‌مه ڕه‌زامه‌ندى خواى گه‌وره بێت.
7- خۆشویستنی كە وادەكات ڕق و كینە لە دڵ دەركات و نەیهێڵێت: بێژه‌رى ئه‌م وشه‌یه ده‌بێت ئه‌م وشه‌یه و ناوه‌رۆكه‌كه‌ى و ئه‌هلى ئه‌م وشه‌یه‌شی خۆش بوێت واته ئه‌وانه‌ى كه كاروكرده‌وه‌ى پێ ده‌كه‌ن، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: [وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ] (البقرة : 165) واته: باوه‌ڕداران خۆشه‌ویستیان بۆ الله زۆر زیاتره له خۆشویستنى ئه‌و بێباوه‌ڕانه بۆ الله و په‌راستراوه‌كانیان، له‌به‌رئه‌وه‌ى باوه‌ڕداران خۆشه‌ویستنیان پاككردۆته‌وه و ته‌نها به‌شى خوایان هێشتۆته‌وه.
هەندێك لە زانایان و ئەهلی عیلم مەرجی هەشتەمیان بۆی زیاد كردووە، ئەویش:
8- باوه‌ڕنه‌بوون به‌وانه‌ى كه جگه له‌خوا ده‌په‌رسترێن له تاغوتان: خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: [...فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (256) ] (البقرة : 256)
واته: جا هه‌ر كه‌س كوفر به‌هه‌موو ئه‌وانه بكات كه جگه له‌خواى په‌روه‌ردگار ده‌په‌رسترێن و باوه‌ڕ به‌خوا بهێنێت، ئه‌وا بێگومان سه‌قامگیر و جێگیر و به‌رده‌وام بووه له‌سه‌ر باشترین ڕێگا، و له ئاینیشدا ده‌ستى گرتوه به به‌هێزترین هۆكار كه پچرانى بۆ نیه . وه خواى په‌روه‌ردگاریش بیسه‌رى وته‌ى به‌نده‌كانیه‌تى، و زاناشه به نیه‌ت و كرداره‌كانیان، وه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش پاداشتیان ده‌داته‌وه .
وه ته‌حقیق و به‌جێهێنانى ئه‌م شایه‌تیه‌ش ئه‌وه‌یه كه : په‌رستن بۆ الله نه‌بێت نه‌یكات و ڕاستێتى و كرۆكه‌كه‌شی بریتیه له : به‌جێهێنانى فه‌رمان پێكراوه‌كان و دووركه‌وتنه‌وه له حه‌رامكراوه‌كان.
وەرگیراوە لە کتێبی : (إعانة الخطباء والأئمة بفقه إمامة الأمة)
لە نوسینى شێخ : محمد بن زيد بن محمد المدخلي
بهڵگه چیه لە قورئان و سوننهتدا کە باوەڕداران لە قیامەتدا خواى گەورە دەبینن؟ ئایا کەسانى مولحید لە ڕۆژى دواییدا بە هەتا هەتایی لە ئاگرى دۆزەخدان؟بەکارهێنانى وشەى (خوایە گیان)ئایا ئێمە خوای گەورە دەبینین؟ئايا خوای گەورە لەكوێ یە؟
