بسم الله الرحمن الرحیم
سوپاس و ستایش بۆ خواى گەورە وە درودو سڵاو لە سەر گیانى پێغەمبەرى خوا وە لەسەر خێزان و كەس وكارى ئیماندارو هاوەڵان و شوێن كەوتوانى تا رۆژى دوایى.

یەکەم :  ناشتنى مردوو لە ناو مزگەوتدا 

لەگۆڕنانى مردوو لەنێو مزگەوتدا پێغەمبەرى خوا  ﷺ نەهى لێ كردووە و نەهیشی كردووە كە مزگەوت لەسەر گۆڕ دروست بكرێت، ئەمەى لەكاتێكدا فەرمووە كەلەكاتى سەرەمەرگیشدا بووە بۆ وریاكردنەوەى ئوممەتەكەى لەوكارە و ئەوەى یادخستۆتەوە كە ئەوە لەكاروپیشەى گاور وجولەكەیە^(١)، وە لەبەر ئەوەى هۆكاریشە بۆ شیرك كردن بەخوا – عزوجل- چونكە مزگەوت دروست لەسەر گۆڕ و دفن كردنى مردوو تێیدا هۆكارە بۆ سەرهەڵدانى شیرك و گۆڕپەرستى و دروست بوونى ئەو باوەڕەى كە خاوەنى ئەم گۆڕانەى كەلەنێو مزگەوتدا نێژراون سوود وزیان دەگەیەنن و تایبەتەمەندیان هەیە و پێویست دەكات مرۆڤ  بەعیبادەت كردنیان لێیان نزیك بێتەوە جگە لە الله – سبحانە وتعالى- بۆیە واجبە لەسەر موسڵمانان كە وریاى ئەم دیاردە مەترسیدارە بن و مزگەوتەكان بەتاڵ بن لە گۆڕ و لەبرى ئەوە یەكخواپەرستى وبیروباوەڕى ڕاست ودروست تێیدا بڵاوبكرێتەوە، خواى گەورە دەفەرموێت:(وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُو مَعَ اللَّهِ أَحَداً) (الجـن:18) واتە: وە بێگومان مزگەوتەكان تەنها بۆ پەرەستنى خوایە بەتەنهایی ، هەر بۆیە تیایاندا جگە لەخوا مەپەرەستن .

وە تیایاندا بەدڵسۆزى و نیەت پاكیەوە پەرەستنەكانى بۆ بكەن و ڵێى بپارێنەوە ، چونكە مزگەوتەكان بۆ ئەوە دروستكراون تەنها خوایان تێدا بپەرسترێت بەبێ هاوەڵ بۆ بڕیاردانی . وە لەم ئایەتەشدا واجبێتى ئەوەى تیایە كە مزگەوتەكان پاك ڕابگیرێت لە هەموو ئەو شتانەى نیەت و نیازى دڵ بۆ خوا و شوێنكەوتنی پەیامبەر كەم دەكەنەوە و تێكى دەدەن .
جابۆیە دەبێت مزگەوتەكان تەنها بۆ خوا بن – سبحانەوتعالى- و بەتاڵ وپاك بن لە دیاردەى شیرك و هەمیشە خواى تاك وتەنهاى تێدا بپەرسترێت ئەوە ئەركى گشت موسڵمانانە. 

دووەم : سەبارەت بەوەى چۆن وەڵامى گۆڕپەرستان بدەینەوە بەوەى كە ئەوان بەڵگەى ئەوە دەهێننەوە كە گۆڕى پێغەمبەرى خوا  ﷺ لەنێو مزگەوتى مەدینەدا نێژراوە؟

وەڵامى ئەوە لەچەند ڕوویەكەوەیە:
ڕووى یەكەم: مزگەوتەكە لەسەر گۆڕەكە دروست نەكراوە بەڵكو لەژیانى پێغەمبەردا  ﷺ دروست كراوە.
ڕووى دووەم: پێغەمبەرى خوا  ﷺ لە مزگەوتەكەدا نەنێژرا هەتا بووترێت ئەمە لە بابی ناشتنى پیاوچاكانە لەنێو مزگەوتدا، بەڵكو پێغەمبەرى خوا  ﷺ لە نێو ماڵەكەى خۆیدا نێژرا.
ڕووى سێ یەم: داخل كردنى ماڵەكانى پێغەمبەرى خوا  ﷺ و ژورەكەى عائیشە و لكاندنیان بە مزگەوتەوە بە یەكدەنگى و هاوڕایی هەموو هاوەڵان نەبووە، بەڵكو دواى ئەوەبوو كە زۆربەى هاوەڵان نەمابوون ئەوەش نزیكەى ساڵى نەوەد و چوارى كۆچی بوو، جا بابەتەكە ئەوەنەبوو كە هاوەڵان مۆڵەتیان پێ دابێت، تەنانەت لەوانەش كە ڕاجیاواز بوون لەم پرسەدا سەعیدى كوڕى موسەیب بوو – رحمەالله-.   
ڕووى چوارەم: گۆڕەكە لە ناو مزگەوت نەبوو تەنانەت لەپاش داخل كردنیشی، چونكە لە ژورێكى سەربەخۆبوو و وە مزگەوت لەسەرى دروست نەكرا، هەربۆیە ئەو شوێنە پارێزراو و دەوردراوبوو بەسێ دیوار، وە دیوارەكە لە گۆشەیەكى لاربوو لەڕووى قیبلە و سێ گۆشەبوو، وە روكنەكەشی لە گۆشەى باكوور بوو بەشێوەیەك كە مرۆڤ نوێژیشی بكردایە ڕووى تێ نەدەكرد چونكە لاربوو، بەوشێوەیە بەڵگەى گۆڕپەرستان نەما كە ئەمەیان دەكرد بەبەڵگە.

سەرچاوە : کتێبی فتاوى أرکان الإسلام: زاناى پایەبەرز : محمد بن صالح العثیمین - رحمه الله –

(١) أخرجه البخاري، كتاب الجنائز، باب ما يكره من اتخاذ المساجد على القبور (408) . ومسلم، كتاب المساجد، باب النهي عن بناء المساجد على القبور (376).